Colombia: democratie zonder persvrijheid

In Colombia, een van de langst bestaande democratieën in Latijns-Amerika, is er voor een journalist geen enkele bewegingsruimte om de waarheid te onthullen.

Colombia heeft doorlopend te maken met aanzienlijke uitdagingen op het vlak van persvrijheid. Volgens Reporters Without Borders staat de persvrijheid in dit Zuid-Amerikaanse land momenteel op de 119e plaats van de 180. Onderwerpen als drugshandel, landonteigening, ontheemding en politiek-economische corruptie kunnen journalisten in groot gevaar brengen.

Paradoxaal genoeg is Colombia met zo’n tweehonderd jaar een van de langst bestaande democratieën in Latijns-Amerika. Vanaf 2022 bepaalt de linkse president Gustavo Petro er de koers. Hoewel het het op twee na meest biodiverse land ter wereld is, blijft het politieke landschap fragiel, met een sterke oppositie die lastercampagnes voert via sociale media. Colombia is volgens een rapport van adviesbureau een ‘sterk gepolariseerd’ land, waarin slechts 35 procent van de bevolking de media vertrouwt.

Solidariteit

Twee van de drie grootste commerciële bedrijven bezitten de belangrijkste mediakanalen, die 85 procent van het hele land bereiken. Een groep uit het bankwezen heeft een groot deel van de kranten in handen. Ook is er een kanaal van de overheid, cultureel georiënteerd met eigen content voor tv, radio en platforms.

In 2019 werd Daniel Coronell, een vooraanstaande journalist bij het in Colombia bekende Semana Magazine, ontslagen na een publicatie over mensenrechtenschendingen door de overheid en het leger. Dit zorgde voor veel solidariteit onder onafhankelijke professionals, waarmee online platforms werden verstrekt.

Tegenwoordig publiceren gerenommeerde journalisten zoals Coronell, María Jimena Duzán en Margarita Rosa de Francisco online, sommigen vanuit ballingschap. Dit ondanks dat in 1991 de nieuwe grondwet perscensuur bestrafte. De Foundation for Press Freedom zet zich ondertussen in om de persvrijheid te behouden, door de Colombiaanse media in het oog te houden en te ondersteunen.

Bedreigingen

Een van de uitdagingen voor een journalist is de financiering van zijn of haar werk – inclusief hoge kosten voor zelfbescherming en bescherming van materiaal. Ook is er veel sprake van intimidatie, bedreigingen en moord. Sommigen censureren zichzelf, anderen leven in gevaar. Bijna alle professionals betalen voor beveiligingsmaatregelen, zoals bodyguards. Veel journalisten, waaronder ikzelf, verlieten het land.

Ook ik kreeg te maken met intimidatie en bedreigingen. Zo deed ik in 2021 research naar de moord op een pasgetrouwd jong stel, Natalia en Rodrigo, die samenwerkten met de lokale gemeenschap om het ecosysteem te beschermen tegen groeperingen die bezig zijn met het witwassen van drugsgeld. Ik hield interviews met twee getuigen die informatie hadden over de dood van het stel. Daarna ontving ik doodsbedreigingen aan het adres van mij en mijn zoons. Begin 2023 kwam ik erachter dat de twee getuigen door ‘een ongeluk’ om het leven waren gekomen.

Duizenden doden in Colombia worden toegeschreven aan ongelukken of geïsoleerde misdaden. Veel journalisten verlieten het land. Zelf deed ik dat ook, eind 2021. Een jaar later vroeg ik asiel aan in Nederland, dat in negen maanden werd verleend. Hier voel ik me veiliger dan ooit tevoren.

Dit artikel verscheen eerder in 360 Magazine. Het kwam tot stand in samenwerking met Free Press Unlimited.