‘Ze hebben mijn leven gestolen’

De eerste keer dat ik Ghazaal Yousefi (1985) ontmoet sta ik bij het toegangshek van azc Luttelgeest. Een jonge vrouw met karmijnrode lippen en een brede grijns loopt op me af. ‘Hallo, welkom in Luttelgeest!’ zegt ze.

We ontmoeten elkaar in het azc waar Ghazaal sinds haar asielaanvraag in de zomer van 2019 verblijft. Vanwege de coronamaatregelen van het COA  (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers) mag ik het terrein van het azc niet op. Meer uitleg krijg ik niet. Ook niet als ik een medewerker erop wijs dat zelfs gedetineerden en mensen in verpleeghuizen bezoek mogen ontvangen. ‘Ik maak de regels niet, mevrouw,’ krijg ik te horen. Ghazaal kijkt teleurgesteld. Ze heeft eten voor me gekookt en zag ernaar uit samen te lunchen. Ik stel voor om bij mijn auto te eten. We laten ons niet zomaar afwimpelen. De dag is grijs en koud. Er staat een fikse wind maar het warme eten en Ghazaal’s verhaal maken alles goed.

De wereld van Ghazaal

Ghazaal groeit op in Isfahan, Iran. Haar ouders zijn uitgesproken marxisten die vaak in de problemen kwamen met de autoriteiten vanwege hun opvattingen. Aan deze moeilijkheden ontkomt ook Ghazaal niet. Als kind mag ze geen hijab dragen van haar moeder. Dit zorgt voor veel ruzie thuis omdat Ghazaal dat zelf wel graag wil. Ze krijgt op school immers te horen dat dit is hoe het hoort. Haar atheïstische ouders zijn volgens haar leraren dan ook ‘duivels’ en als kind brengt Ghazaal dagen door huilend en in angst voor haar ouders.
De starre verschillen tussen haar privéleven en haar schoolleven blijven Ghazaal parten spelen in haar jeugd. Hier komt verandering in wanneer ze in haar tienerjaren het boek De Wereld van Sofie cadeau krijgt van haar vader. Dit is een ware openbaring voor de jonge vrouw wiens leven zo in het teken stond van andermans opvattingen. Ze zegt: ‘Het opende voor mij een venster om kennis te maken met de verschillende perspectieven op de problemen en onderwerpen van het universum.’ Het boek biedt Ghazaal handvatten om de problemen in de echte wereld te begrijpen en aan te pakken. Ze besluit rechten te gaan studeren.

Strijd tegen onrecht

Ghazaals idool is Shirin Ebadi, een Iraanse mensenrechtenactivist, advocaat, en rechter. In 2003 krijgt zij de Nobelprijs voor de Vrede vanwege haar strijd voor mensenrechten en democratie. Ghazaal droomt ervan om net als Ebadi te zijn: een onverschrokken advocaat die zich inzet tegen onderdrukking en onrecht. Maar tijdens haar studie komt ze erachter dat haar ambities niet passen in de realiteit: ‘In werkelijkheid was het niet zoals mijn droom, bij Iraanse rechtbanken wordt alles gereduceerd tot geld en omkopingen.’ De rechtsstaat is corrupt en Ghazaal wil hier niet aan meedoen. Het heeft geen zin, beseft ze zich, om in dit systeem mee te draaien. Maar haar passie voor gerechtigheid dooft niet. Ze zet haar zinnen nu op de journalistiek – voor haar de ultieme manier om te strijden tegen onrecht.

Echtscheiding

Ghazaal’s journalistieke werk kenmerkt zich door gepassioneerde pleidooien voor vrouwen in soortgelijke situaties als zijzelf. Ze vertelt dat er in Iran veel maatschappelijke problemen zijn: ‘Vooral in de relaties tussen mannen en vrouwen. Ik schreef bijvoorbeeld over stellen die ongehuwd samenwonen – in Iran heet dat een “white wedding”. Ik interviewde de vrouwen en schreef over hun ervaringen.’
Ghazaal schrijft voor en over vrouwen die net zoals zij hun eigen keuzes maken. Haar echtgenoot is hier niet van gecharmeerd en ontzegt haar het contact met hun dochter. Ze wil een echtscheiding aanvragen, maar dat kan alleen haar man doen en hij weigert. Ook ondervindt ze steeds meer problemen met de overheid. De Iraanse autoriteiten vinden dat zij als vrouw in haar journalistieke werk haar boekje te buiten gaat. ze wordt meermaals gearresteerd en mishandeld. ‘Ze hebben mijn leven gestolen,’ zegt Ghazaal terneergeslagen. Ze moet vluchten.

Een geïsoleerd leven

De tweede ontmoeting met Ghazaal vindt plaats in het Westerpark in Amsterdam. Na twee jaar wachten heeft ze eindelijk haar tijdelijke verblijfsvergunning gekregen en ze is overgeplaatst van Luttelgeest naar Amsterdam, waar ze graag naartoe wilde.
De tijd in Luttelgeest was moeilijk. Ze werd depressief van het ogenschijnlijk eindeloze wachten: ‘Ik dacht echt dat ik niet meer verder kon. Fysiek en mentaal niet. Maar mijn lichaam bleef sterk.’ Ze is haar lichaam dankbaar dat het haar zo ver heeft gebracht maar het geïsoleerde leven in Luttelgeest, zowel geografisch als sociaal, laat haar niet los en ze heeft haar draai in Amsterdam nog niet gevonden: ‘Ik voel me geen deel van de samenleving in de stad, ik voel me een buitenstaander. In mijn land had ik een carrière, een leven. Maar hier sta ik overal buiten.’

‘Een gewone vrouw’

Als ik Ghazaal vraag om zichzelf te omschrijven, kijkt ze me een beetje vreemd aan. ‘Ik ben een gewone vrouw,’ zegt ze stellig. Als ik opper dat ze een sterke vrouw is moet ze lachen: ‘Af en toe heb ik het gevoel dat ik een loser ben omdat ik zoveel in mijn leven ben kwijtgeraakt. En dan denk ik dat het te laat is om daar nog iets aan te doen. Maar soms zeg ik ook tegen mezelf “nee, Ghazaal, dit is jouw leven en je gaat hier iets van maken.”‘
De eerste stappen van om er iets van te maken zijn al gezet. Ghazaal heeft haar verblijfsvergunning en ze heeft een echtscheiding aangevraagd. Nu wil ze zich richten op haar carrière. Ze wil weer een modewinkel beginnen, net zoals ze in Isfahan had, en daarnaast een Nederlandse opleiding journalistiek volgen: ‘Nu kan ik weer schrijven over maatschappelijke en sociale problemen. In Iran kon dat niet, maar hier wel. En mijn focus ligt nog steeds bij mijn land. Ik ben wel hier maar ik ben ook nog steeds betrokken bij Iran, met name bij de vrouwen daar.’

Nieuw tijdperk

Het belangrijkste doel voor Ghazaal is dat zij andere vrouwen een hart onder de riem kan steken, om te laten zien dat zij hun eigen leven mogen bepalen en dat dit normaal is. ‘Ik ben een normale vrouw die houdt van normale dingen, zoals van mijn familie en mijn carrière,’ zegt ze. ‘Dat is me allemaal ontnomen.’
Met haar verblijfsvergunning op zak is voor Ghazaal een nieuw tijdperk ingegaan. Ze is vastberaden om hier een leven op te bouwen, zodat ze het leven wat haar is afgenomen terug kan nemen. ‘Ik herinner me dat ik op een dag wakker werd en mijn dochter, mijn zus en mijn moeder daar waren. Drie personen waar ik zielsveel van houd. Die herinnering maakt me gelukkig. Ik zal er alles aan doen om dit leven terug te pakken.’