Waarom pikken we dit?

Ricky en Abby voeren sinds de financiële crash van 2008 een zware strijd tegen schulden. Als zelfstandig bezorger hoopt Ricky om wat onafhankelijkheid terug te winnen — 0ok al zal Ricky op een werkdag niet kunnen eten en in een fles moeten plassen, want er is niet genoeg tijd voor de luxe van naar de wc gaan of een lunchpauze houden. Abby’s werk als verzorgster is ook niet eenvoudig. Zij verdient het minimumloon, of eigenlijk de helft van het minimumloon, want ze reist van huis naar huis om ouderen of gehandicapten te helpen, en de reistijd wordt niet betaald. Aanvankelijk is de familieband van het gezin sterk. De kinderen hebben hun ouders nodig. Echter, wanneer beide ouders in verschillende richtingen worden getrokken, komt alles tot een breekpunt. De zoon stopt met school en begint met kleine criminele zaken, de dochter kan de spanningen thuis emotioneel niet meer aan, en de ouders zakken nog dieper in de schulden.
Herkent u dit? Kent u iemand die zoiets is overkomen?
Ricky en Abby zijn de hoofdpersonen van Sorry we missed you, de nieuwste film van Ken Loach, de bekroonde onafhankelijke filmmaker die bekend is om zijn kritiek op de Britse maatschappij. De hoofdthema’s de films van Loach zijn armoede, dakloosheid en arbeidsomstandigheden. Het lijkt er op dat zijn kritiek steeds harder aankomt. 
Precies tien jaar geleden verscheen de documentaire Last Train Home van de Chinees-Canadese filmmaker Lixin Fan. De documentaire volgt het stel Chen en Zhang, twee van de 130 miljoen Chinese fabrieksarbeiders die werken in een stad duizenden kilometers verwijderd van het dorp waar ze vandaan komen, en die een keer per jaar vier dagen vrij hebben om terug naar hun familie te gaan. De enige motivatie voor Chen en Zhang om dit jarenlang te blijven doen, is dat hun kinderen, die in het dorp bij hun oma wonen, een beter leven zullen hebben dan zij zelf. Als Chen en Zhang er achterkomen dat hun dochter besloten heeft te stoppen met school en nu ook in de fabriek aan het werk is, beginnen zij zich af te vragen of de prijs van hun offer niet te hoog was.
Maar ja, dat waren Chinezen en ‘daar is alles anders’. ‘Europa is andere koek’, riep men steeds.
Onlangs was Loach in Amsterdam om zijn film te promoten. Hij vertelde het publiek in filmmuseum Eye dat zijn film een verzachte versie toonde van de realiteit die hij tijdens het onderzoek in Engeland had leren kennen. Want als hij het echte verhaal zou hebben verteld over werkomstandigheden waar targets belangrijker zijn dan mensen, dan zou het onverteerbaar worden. Zo was er het verhaal van een diabetespatiënt die geen tijd had om naar zijn arts te gaan en die op zijn 50ste stierf is tijdens zijn dienstrit. De makers van Sorry we missed you besloten dat hun hoofdpersonen blijven leven, hoewel dit leven geen winnend lot lijkt.
‘Waarom pikken we dit?’ vroeg de 83-jarige regisseur aan het publiek. ‘Hoe kan het dat anno 2019 in Europa twee mensen met een baan het financieel niet rond krijgen?’ Iemand uit het publiek vroeg: ‘Is dit een verhaal over hoe het kapitalisme heeft gefaald?’ Loach: ‘Sorry man, het kapitalisme faalt hier niet. Dit is het kapitalisme op zijn best!’
Hoewel ik de film heel heftig vond en na afloop moest bijkomen, vond ik het commentaar van bioscoopbezoekers in de gangen van ons prachtige moderne filmmuseum nog veel zorgwekkender: ‘Wat is het erg in Engeland, hier is het toch veel beter.’ Ik kon het niet helpen om te vragen waarom ze dat vonden. ‘Vergeleken met Engeland zijn wij véél beter georganiseerd’, vertelde een dame van rond de vijftig in een modern paars kostuum. Haar gezelschap knikte tevreden toe. 
Hebben wij in Nederland echt reden om tevreden te zijn? Waarom zijn wij niet heel erg boos? Is onze maatschappij ook niet zo georganiseerd dat de meest kwetsbaren, die het minste aankunnen, het meest te lijden hebben?
De foyer van het filmmuseum was mooi verlicht en warm. Iedereen probeerde Ken Loach te feliciteren. Na een paar gezellige wijntjes werd het thema ‘Waarom pikken we dit?’ in Eye niet meer besproken. Ach voila… morgen weer een drukke dag. China was ver weg, maar nu is Engeland ook ver weg. Amsterdam Bijlmer en Nieuw-West zijn niet zo ver, maar ja Nederlandse Ricky’s en Abbie’s komen niet naar de bioscoop, dus hun verhalen blijven ver genoeg.
Maar wie ben ik om iets te zeggen, ik ben maar een Bosnische vluchteling die te lang op visite is gebleven en mijn woord telt alleen als ik iets over Bosnië zeg. Vooruit, ik zal ook niet teleurstellen: Het zal ons niet overkomen, wij zijn niet gek, riepen wij toen de oorlog in Slovenië begon. Ook toen het in Kroatië gebeurde begon het niet te dagen. Zelfs niet voor ons Sarajevanen. Toen de oorlog elders in Bosnië al losbrandde herhaalden wij: Nee, in Sarajevo gaat het nooit gebeuren.
Mensen leren pas als ze zelf aan de beurt zijn.