Tussen twee oevers

Op de laatste editie van de KunstRAI in Amsterdam was werk te zien van drie prominente Iraakse kunstenaars, waarvan er twee in Nederland wonen en werken. Het publiek waardeerde de expositie om de artistieke diversiteit, de thema’s en de verschillende kunstscholen waartoe de drie kunstenaars zich rekenen. De expositie deed eerder al Florence aan. Op het programma staan nog Bagdad, Suleimaniya in Noord-Irak en andere Arabische en Europese steden.

De unieke tentoonstelling (Tussen twee oevers) toonde de veelzijdigheid van Baldin Ahmad, Qassim Alsaedy en Rasmi Al-Khafaji, alle drie Iraakse kunstenaars in ballingschap. De schilderijen en sculpturen toonden een artistieke dialoog tussen de verschillende disciplines die de drie kunstenaars vertegenwoordigden. Kunst is een universele taal, vinden ze, zonder barrières en gekenmerkt door perceptie en vindingrijkheid. Het is de taal van vooruitgang, samenleving, samenwerking en vriendschap tussen culturen en mensen.

Baldin Ahmad valt onder het magisch realisme, terwijl Rasmi put uit persoonlijke ervaringen van lang geleden. Hij neigt naar poëtische abstractie; de kijker staat het daardoor vrij  te genieten van visuele ontdekking en plezier. Qassim Alsaedy gaat juist tot het uiterste van abstractie. Hij verenigt in zijn werk elementen als muziek, het ritme van het leven, de mens en de geschiedenis.

Oorlog en hoop

Qassim Alsaedy woont sinds 1994 woont in Nederland. Hij werd geboren in Bagdad en studeerde daar van 1969 tot 1973 schilderkunst aan de Academie voor Schone Kunsten. Vanwege zijn deelname aan een democratische studentenbeweging hield het regime van Saddam Hoessein hem negen maanden vast in de Qasr al-Nahar gevangenis. Als politiek gevangene werd hij daar voortdurend gemarteld. Reagerend op deze helse ervaring begon de Iraaks-Nederlandse schilder te zoeken naar wat hij noemt de ‘absolute schoonheid’.

Na jaren van rondreizen door verschillende landen in het Midden-Oosten vestigde Alsaedy zich op uitnodiging van de Nederlandse regering in Nederland. Vandaag de dag exposeert en verkoopt hij werken in Europa, het Midden-Oosten en Azië. Men beschouwt hem als een van de belangrijkste hedendaagse Iraakse kunstenaars.

Naast schilderijen, installaties en werken op papier maakte hij samen met de Duitse keramiste Brigitte Reuter ontroerend mooie en mysterieuze objecten. Binnen en buiten Europa nam Alsaedy deel aan talloze solo- en groepstentoonstellingen. Als kunstdocent gaf hij les in Irak, Libië en Nederland.

Het gemis van zijn thuisland manifesteert zich in de verhalende en indrukwekkende schilderijen Alsaedy, waarin de liefde voor een persoon, een gedachte, een plek of een land overheersen, naast de eeuwige strijd tussen oorlog, haat, slechtheid, lelijkheid en hun tegenpolen vrede, liefde, goedheid en schoonheid.

De magie van beelden

Baldin Ahmed werd geboren in Suleimaniya, Noord-Irak. Ook hij werd opgeleid aan de Academie voor Schone Kunsten in Bagdad. Later volgde hij de Accademia di Belle Arti in het Italiaanse Florence. Sinds 1990 woont en werkt hij in Nederland.

De harmonie van de compositie en de betovering van het licht verankeren zich in de schilderijen van Baldin Ahmed. Vanaf 1997 is hij ook sculpturen gaan maken, als tegenhanger van de schilderijen. Zij verbeelden een dromerige illusie, een spel van feit en fictie, van waarheid en vreedzaamheid.

Hij liet zich sterk inspireren door de vele aspecten van migratie: de pijn van het achterlaten van het moederland, de herinnering, het vinden van nieuw leven en hoop in een nieuw vaderland. Zijn landschappen en symbolen vertellen over ontheemding, het verlangen en het zoeken naar een leefbare wereld.

Zwart-witkunstenaar

De derde Iraakse kunstenaar, Rasmi Al-Khafaji, werd in 1945 geboren in Diwaniyah in Zuid-Irak. Hij is in Bagdad afgestudeerd aan het Instituut voor Schone Kunsten, afdeling schilderkunst. Net als Baldin Ahmed ontving hij een diploma van de Florentijnse Accademia di Belle Arti. Hij is een van de beroemdste Arabische videokunstenaars.

Nostalgie en herinneringen getuigen van een overweldigend verlangen naar zijn jeugd in Diwaniyah en naar Florence. Al-Khafaji koos ervoor om in zwart en wit te schilderen. Hij stopte met het gebruik van kleuren en in zijn schilderijen vermengen zich Irak en Italië. De kunstenaar werkt voornamelijk op de leegte, met zwart, zonder andere kleuren en zegt in een interview: “Ik vind in zwart alle kleuren van het zonnespectrum. Wie alles mengt komt uit op zwart, maar in mijn werk kies ik voor wit.”

Voor een kunstenaar die de leegte ziet als een basiselement in zijn schilderijen blijft wit onmisbaar. De kunstenaar graveert op zink. In ballingschap aan de Italiaanse universiteit bestudeerde hij dit materiaal. Op latere leeftijd verliet hij deze kunstvorm en hij koos voor de schilderkunst en voor kleur. Deze overgang naar kleurgebruik duurde niet lang. Later keerde hij toch terug naar het zwart; dat staat aan de basis van al zijn werk. Hij is een gevangene van deze kleur. Hierin vindt hij alle kleuren van het zonnespectrum.

Een van zijn belangrijkste werken is “Het Reisboek en een Onderwaterkunstenaar”. Hij ontving hiervoor internationale prijzen, waarbij hij museale werken van driehonderd Europese en Amerikaanse kunstenaars wist te overtreffen. Een tweede belangrijk werk behandelt migranten. Het stelt aan de orde wat zij verliezen op zee en hoe zij proberen een nieuw thuisland te bereiken.

KunstRAI 2022

Tijdens de KunstRAI 2022 toonden alle deelnemende galerieën hedendaagse zelfstandige schilder- en beeldhouwkunst, fotografie en nieuwe media. Daarnaast was er plaats voor toegepaste kunst. Tegelijk met de tentoonstelling verscheen er een groot boek in kleurendruk: Between Two Shores, uitgegeven op kosten van de drie kunstenaars. Het gaat om een reizende tentoonstelling, die verschillende steden in Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten aandoet. Belangrijke galeries en kunstcentra toonden interesse in de tentoonstelling.

De drie kunstenaars kijken ernaar uit om de gestrande lijnen van gezamenlijk werk opnieuw te verbinden, verschillende isolaties uit te dagen, erop te vertrouwen dat kunst een onbetwiste kracht is. De kilometers die de kunstenaars scheidden waren geen belemmering voor een langdurige dialoog.
De samenwerking leidde in corona-isolatie tot een verzameling kunstwerken met een verhaal en titel. Kunst is een algemene taal, een taal zonder barrières, maar vol waarneming en vindingrijkheid. Het is de taal van vooruitgang, maatschappij, samenwerking en vriendschap tussen culturen en mensen, ongeacht de afstand die hen scheidt.

Het kunstwerk boven dit artikel is van Qassim Alsaedy.