‘Tranen liepen over mijn wangen tijdens het schrijven’

Schrijver Ishmail Kamara brengt op 5 juli zijn eerste roman Honderd Gouden Paarden uit. Het boek gaat over een jonge man uit Afrika die gedwongen wordt om zijn land te verlaten en in Europa belandt, waar hij met veel uitdagingen te maken krijgt. Tussen Eba Yoko, de hoofdpersoon uit het boek, en Ishmail zelf ligt een hele dunne lijn. “Ik schreef over zijn moedige karakter, maar huilde ook met hem mee wanneer ik de scènes schreef waarin hij bedrogen of misbruikt werd.”

Ishmail Kamara (34) komt oorspronkelijk uit Sierra Leone. Ishmail Kamara: “Tijdens het schrijfproces stond ik in de schoenen van Eba. Ik kon niet anders, want ik moest over zijn pijn schrijven, maar ook over de vlinders die hij in zijn buik voelde aan het einde van het verhaal. Een paar situaties die Eba in het boek meemaakt heb ik zelf ook meegemaakt.”

“Het stuk waarin ik schrijf dat mijn personage bij een opvang aankomt is daar één van. Deze scène is gebaseerd op een waargebeurd moment uit mijn leven. Het hoofdstuk heet in het boek: ‘Een les om te leren’. “Willie was de vrouw die mij opving in Nederland. Zij zei ooit tegen mij: ‘waar je leven je ook brengt, je zal een grote toekomst hebben’. Dat heeft mij zo diep geraakt, dat ik haar nooit meer zou kunnen vergeten. Dát bevestigende gevoel dat ze mij gaf had ik in die moeilijke periode hard nodig om door te kunnen gaan. En dat deed ik daarna ook.”

“Eba is vaak en op verschillende manieren misbruikt geweest. En dat maakte het voor mij uitdagend want, als ik even niet scherp ben, zet ik hem neer als een slachtoffer. Dat wilde ik niet. Ik wilde hem niet als een zielig persoon neerzetten, maar als een jongen met veerkracht. Eentje die zijn rug recht houdt en van een jongen naar een volwassen man groeit. Ik wil hiermee het stigma doorbreken van al die foto’s en reclames van Afrikaanse kinderen met vliegen op hun neus en gezicht.”

“Deze kinderen en andere reizigers wil ik een nieuw en sterker gezicht geven. De beeldvorming en titels laat ik aan de lezer over. Die begrijpt wel dat hij gevlucht is. En het stereotyperende woord ‘vluchteling’ komt in mijn boek ook niet voor. Ik schrijf dan liever ‘de reiziger’. Op deze manier wil ik de lezer dichter bij de hoofdpersoon brengen.”

Ideevorming

“Het idee van mijn nieuwe boek borrelde op in het huis waar ik als ongedocumenteerde mocht schuilen. Ik schreef daar toen veel gedichten. Het begon allemaal met mijn eigen verhaal en het ging over mijn eigen leven. Op een dag vroeg ik mezelf af: waarom is het leven van een ongedocumenteerd persoon soms zo moeilijk, terwijl hij al in het beloofde land is? Het was toen 2015. De vluchtelingenstroom was op dat moment heel actueel in Nederland.”

In 2015 werden er in Nederland in totaal 59.900 asielzoekers en nareizigers geregistreerd. Vier op de tien van de asielzoekers en ruim tweederde van de nareizende familieleden was Syrisch. Dat blijkt uit onderzoek van het Centraal bureau voor de statistiek (CBS).

Ishmail zocht een paar van hen op. Hij besloot naar hun verhalen te luisteren. Hij kreeg meer inzicht in hun afschuwelijke reis via de Middellandse Zee. Hij kon zich niet voorstellen hoe wanhopig ze zich toen moesten voelen. Tegelijkertijd zag hij dat de samenleving aan het versplinteren was en dat er een stereotyperend beeld werd gecreëerd over vluchtelingen.

“Ik zag de verhalen van deze mensen op televisie en in de kranten. Ik zag mensen op rubberen boten vluchten. Sommigen van hen verdronken in de Middellandse Zee. Dat raakte me zo diep, dat ik mijn eigen situatie opzijzette en mezelf afvroeg wat de mensen zo wanhopig maakt, dat ze zo’n stap durven nemen. Ik wist toen één ding zeker: dit verhaal behoort tot onze geschiedenis. Ik moet hier een boek over schrijven.”

Diverse verhalen

Ishmail deed onderzoek naar verhalen van gevluchte mensen. Hij sprak voor zijn boek met vluchtelingen uit verschillende landen, om zijn boek te voeden met diverse en inclusieve verhalen. Hij besloot zijn eigen verhaal er ook in te verwerken en begon daarna direct aan zijn manuscript.

“Ik heb verschillende thema’s aan verschillende personages gekoppeld om de roman te voeden met verhalen, die over duizenden en misschien wel miljoenen mensen gaan. De thema’s die ik in mijn boek bespreek zijn onder andere seksueel misbruik, migratie, mensensmokkel, het verschil tussen arm en rijk en de liefde.”

“Tijdens het schrijfproces heb ik veel pijn en verdriet mogen verwerken. Ik heb mijn frustraties over de soms oneerlijke wereld een plek kunnen geven. Ik beschouwde het proces als een soort therapie die mij hielp om dingen beter te begrijpen en te verwerken. Het heeft mij vier tot vijf jaar gekost om de eerste versie van dit boek te kunnen realiseren.”

“We zitten in een periode waarin Europa steeds gepolariseerd raakt. Er zijn naar mijn mening veel mensen die niet voldoende afweten van de beweegredenen van iemand die zijn moederland moet verlaten. Dat vind ik jammer en zonde, want dat is precies waar het misgaat.”

“Over het algemeen is een verhaal van een vluchteling verbonden aan oorlog. Maar er zit veel meer achter het verlaten van je moederland dan alleen oorlog en geweld. Ik heb daar in mijn boek heel divers over geprobeerd te schrijven, zodat ik niet alleen over mijn ervaring schrijf, maar over alle vluchtelingen. Ik hoop vooral dat veel jongeren mijn boek zullen lezen, want zij zijn uiteindelijk de toekomst. Ik wil de discussie op middelbare en hogescholen scholen op gang brengen. Zou jij hetzelfde doen als Eba Yoko, of juist niet?”

Foto door Tariq Kasem