Steun voor DENK of een bedankstem op Rutte? Ex-vluchtelingen over wat ze gaan stemmen

Duizenden nieuwkomers verkregen de afgelopen jaren de Nederlandse nationaliteit. Voor de meesten wordt het morgen de eerste keer dat ze mogen stemmen in vrije verkiezingen. ‘Mijn stem zal voor het eerst in mijn leven impact hebben’

Ik weet nog dat ik in 2015 wachtte op de bus die me van station Emmen naar het aanmeldcentrum van de IND in Ter Apel zou brengen. Ik was moe en wist niet hoe mijn toekomst in dit land eruit zou zien. In Syrië was ik journalist. Hier in Nederland wilde ik mijn beroep weer oppakken. Maar dat bleek niet eenvoudig voor een nieuwkomer die de Nederlandse taal nog niet beheerst en afkomstig is uit een land waarvan het politieke systeem totaal anders is. Ik ging de uitdaging aan.
Naast de taal leerde ik het politieke leven van Nederland kennen. De grondwet, het parlement, de verkiezingen, de vrijheid van meningsuiting en de impact die dit alles heeft op het dagelijks leven van Nederlanders. Vorige maand kreeg ik de Nederlandse nationaliteit, precies op tijd voor de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart.

Ik heb in Syrië nooit gestemd of zelfs maar overwogen om mijn stemrecht uit te oefenen. Ik weigerde te stemmen omdat ik wist dat een dictatoriaal regime zoals dat van Assad nooit eerlijke verkiezingen zal toestaan. Hier is dat anders. Ik volg de politiek en wil betrokken zijn bij de toekomst van dit land. Straks zal ik een selfie maken bij de stembus om mijn eerste deelname aan vrije verkiezingen te memoreren.

Nieuw verworven recht

Een statushouder heeft in Nederland dezelfde rechten en plichten als een Nederlander, behalve het stemrecht bij de Tweede Kamerverkiezingen. Daarvoor moet je eerst het Nederlands staatsburgerschap verkrijgen. Dit kan je aanvragen na vijf jaar legaal verblijf in Nederland. Aangezien er in 2015 en de jaren daarna een piek was in het aantal asielaanvragen, mogen komende verkiezingen tussen de 60.000 en 80.000 nieuwe Nederlanders voor het eerst een stem uitbrengen.
Ik ben benieuwd of al die nieuwkomers gebruik gaan maken van hun nieuw verworven recht. Wat betekent het voor ze? Kennen ze de standpunten van de partijen? De meesten zijn net als ik afkomstig uit dictaturen waar meerpartijenpolitiek en democratische verkiezingen niet zijn toestaan. Ik ging hierover in gesprek met nieuwkomers in mijn omgeving.

Keerpunt

Voor Tawfeeq Moussa (35) zijn de verkiezingen ‘een belangrijk keerpunt’ in zijn leven. ‘Mijn stem zal voor het eerst in mijn leven een impact hebben,’ zegt hij. Moussa is een Palestijnse Syriër. Hij kwam in 2014 naar Nederland en verkreeg in november 2018 het Nederlanderschap. In Syrië was hij niet politiek actief. Tijdens verkiezingen werd hij ‘gedwongen’ om te stemmen op president Bashar al-Assad. Hij is blij dat hij nu voor het eerst in zijn leven ‘deel zal uitmaken van democratische verkiezing, net als de rest van de Nederlanders’. Nadat hij het staatsburgerschap verkreeg, werd Moussa direct lid van GroenLinks. ‘Ik wilde lid worden als Nederlander en niet als vluchteling. Ik ben het eens met hun ideeën over het milieu, over politiek secularisme en over diversiteit in de Nederlandse samenleving.’

Zelf het parlement in

Sommige nieuwkomers laten hun stemgedrag afhangen van de standpunten die politici innemen ten aanzien van hun landen van herkomst. Qasem Naissy bijvoorbeeld, die in 2009 als lid van de Arabischtalige Ahwazi-minderheid vanuit Iran naar Nederland vluchtte. ‘Ik ben diep gefrustreerd door de voortdurende Nederlandse diplomatieke betrekkingen met repressieve regimes, waaronder het Iraanse, dat activisten executeert en vrijheden onderdrukt in Al-Ahwaz.’
Tegelijkertijd heeft Naissy bewondering voor het democratische Nederlandse politieke systeem. ‘Ik droom ervan om zo’n systeem over te brengen naar het Midden-Oosten.’ Net als Moussa sloot hij zich aan bij GroenLinks. Het liefst wil hij in de toekomst zelf het parlement in, zodat hij invloed kan uitoefenen op het buitenlandbeleid van Nederland.

Positief tegenover vluchtelingen

Nabil Abbas (42), eveneens Palestijns-Syrisch, is actief voor Het Palestijnse Huis, een organisatie die Palestijnse nieuwkomers en oudkomers in Nederland helpt. Sinds hij in 2014 naar Nederland kwam, informeert hij zijn volgers op Facebook over politiek nieuws dat betrekking heeft op vluchtelingen. ‘Nieuwkomers stemmen op partijen die positief staan tegenover vluchtelingen,’ denkt hij. Verder hebben nieuwkomers volgens Abbas ‘vergelijkbare zorgen als de Nederlanders’: ‘Ze willen weten welke partijen de kosten van de zorgverzekering verminderen, belastingen verlagen, onderwijs steunen en de coronacrisis beter beheersen.’

‘Dat er rechtse partijen en politici zijn die ons terug willen sturen baart me zorgen,’ zegt Rasha (34) uit Syrië. ‘Daar tegenover staan linkse partijen die ons verwelkomen. Meer dan die informatie interesseert me niet.’ Net als veel andere statushouders nam ze niet de moeite om de programma’s van politieke partijen te lezen. Rasha kreeg begin dit jaar het Nederlandse staatsburgerschap. Ze weet weinig over de Nederlandse politiek, geeft ze toe. ‘Mijn eerste politieke ervaring in Nederland was op de taalschool,’ vertelt ze lachend. ‘De docent vroeg ons om in groepjes partijen te vormen en met elkaar te debatteren, zodat we de nieuwe woorden konden gebruiken die we hadden geleerd.’

Nieuwkomers informeren

De nieuwkomers die ik spreek lijken hun informatie vooral van Facebook-pagina’s te halen die in het Arabisch publiceren over Nederlandse politiek, zoals Net In Nederland, een online platform voor nieuwkomers van de Nederlandse Publieke Omroep. Ook zijn er nieuwkomers die op Facebook andere nieuwkomers informeren over politiek. Zoals Sumer Chaban (52), die op zijn pagina met meer dan 71.000 volgers (overwegend Syriërs) regelmatig video-interviews publiceert met politici, van wie sommigen Arabisch spreken. Hij hoopt dat zijn pagina een platform wordt waarop partijen zich voorstellen aan nieuwkomers. Tot nu toe hebben kandidaten van D66, GroenLinks, PvdA en Nida meegedaan.

‘Mijn volgers zijn geïnteresseerd in Nederlandse politiek en willen weten wat er gebeurt als X of Y wint,’ vertelt Chaban, die in 1990 naar Nederland kwam en al zeventien jaar als beleidsadviseur werkt bij de gemeente Almere. ‘De steeds terugkerende vraag die ik in de commentaren zie, is: welke partij staat achter ons en welke partij is tegen ons? Ook vragen ze mij op welke partij ze moeten stemmen.´

Lijstduwer

D66 en linkse partijen als GroenLinks en PvdA zijn populair onder de volgers van Chaban en de bezoekers van andere FB-pagina’s die zich richten op nieuwkomers. Ook is er veel interesse in het verkiezingsprogramma van Denk. ‘Denk steunt nieuwkomers en de rechten van de Palestijnen. Het is een partij die racisme verwerpt en opkomt voor minderheden,’ denkt bijvoorbeeld Nabil Abbas. Tunahan Kuzu is zijn favoriete politicus. ‘Ik vergeet niet dat hij weigerde Netanyahu de hand te schudden toen hij in september 2016 het parlement bezocht.’
Op de Facebook-pagina van Chaban geven enkele nieuwkomers aan dat ze VVD willen stemmen. Een minderheid, denkt Chaban. ‘Ze stemmen op de partij van Mark Rutte als dank voor een verblijfsvergunning in Nederland. Maar het grootste deel van de nieuwkomers wil links stemmen.’
Zelf vindt Chaban Sigrid Kaag de beste optie voor Nederland. ‘Zelfs als ze boos is, blijft ze kalm. Zo iemand hebben we in Nederland nodig.’ Afgelopen jaar werd hij lid van D66. ​Hij is zelfs lijstduwer geworden toen de partijleider hem daarom had gevraagd. ‘Ik hoop me de komende jaren kandidaat te kunnen stellen voor verkiezingen, en ik hoop dan op de steun van Nederlanders, inclusief nieuwkomers.’

Maar gaan ze stemmen?

Zelf ga ik zeker stemmen, maar ik vind het nog steeds moeilijk om de juiste partij te kiezen. Moussa is overtuigd van GroenLinks. Nabil aarzelt tussen stemmen op GroenLinks en Denk. Rasha heeft haar keuze nog niet gemaakt, maar denkt dat het D66 wordt of GroenLinks. ‘Ik wil de verkiezingsprogramma’s van de partijen nog eens lezen om een ​​goede beslissing te kunnen nemen,’ zegt ze.
Waarschijnlijk zullen veel nieuwkomers niet willen stemmen omdat ze niet zijn overtuigd van het belang ervan. ‘Als je in je leven nog nooit democratische verkiezingen hebt meegemaakt, zul je niet snel geloven in de waarde van je stem,’ zegt Chaban. Zelf gaat hij met volle overtuiging naar de stembus. ‘Ik leef in dit land en heb het recht om vrij te stemmen, terwijl mijn landgenoten in Syrië al vijftig jaar van dit recht dromen.’

Dit artikel verscheen eerder bij Vrij Nederland