Omstreden wet bedreigt vrijheid van meningsuiting in Irak

Al jaren heeft Iran een dikke vinger in de pap in de politiek van buurland Irak. Nu steeds meer Irakezen hiertegen in verzet komen, probeert Iran met hulp van bondgenoten in Bagdad een omstreden wet door het Irakese parlement te loodsen. Als de wet wordt aangenomen, verandert Irak in een openluchtgevangenis, schrijft Bahman Azarmidkht.

Sinds de val van het regime van Saddam Hussein in 2003 is Irak vrijwel voortdurend in crisis. Opeenvolgende Iraakse regimes slaagden er niet in de politieke, economische en veiligheidssituatie van het land te verbeteren. Voor een deel is dit het gevolg van de intensieve bemoeienis van buurland Iran, dat Irak gebruikt als een pion in een geopolitiek schaakspel.
Zo frustreert Iran al jaren pogingen tot toenadering tussen Saoedi-Arabië en Irak. In 2016 kwam naar buiten dat door Iran aangestuurde milities vergevorderde plannen hadden om de Saoedische ambassadeur in Irak te vermoorden. Onlangs werd, ondanks protesten van Iran, een belangrijke grensovergang tussen Irak en Saoedi-Arabië na drie decennia weer opengesteld, waarna door Iran gesteunde gewapende groepen Iraakse bedrijven bedreigden die zaken wilden doen met de Saoedi’s.

Sjiitische halve maan

De Iraanse inmenging in Irak is onderdeel van een strategie die bekend staat als de ‘Sjiitische halve maan’; via sjiitische bevolkingsgroepen wil Iran haar invloedssfeer uitbreiden in alle landen in het Midden-Oosten met een sjiitische minderheid of meerderheid. Dit doet het onder meer door financiële steun te bieden aan sjiitische organisaties, door politieke beïnvloeding en door de inzet van gewapende strijdgroepen zoals de al-Hashd al-Shaabi militie in Iran en het vanuit Libanon opererende Hezbollah.
Na het falen van opeenvolgende Iraakse regeringen sinds de val van Saddam Hoessein, heeft de Iraakse bevolking evenwel genoeg van de Iraanse inmenging. Dit leidde tot felle protesten, die al even fel werden onderdrukt. Niet alleen Iraakse politie- en legereenheden werden ingezet, maar ook de al-Hashd al-Shaabi militie. Meerdere journalisten en burgeractivisten werden ontvoerd of vermoord.

Information crimes

Nu Iraakse burgers ondanks deze repressie doorgaan met demonstreren, vreest Iran zijn grip op het buurland kwijt te raken. In een ultieme poging de vrijheid van meningsuiting in Irak in te perken, probeert Iran nu achter de schermen via haar invloed op Iraakse sjiitische politieke partijen, een wet door het Iraakse parlement te loodsen die een eind zou maken aan iedere vorm van vrijheid van meningsuiting. Als Teheran hierin slaagt, wordt Irak één grote gevangenis voor activisten, journalisten, schrijvers en bloggers.
Op 23 november werd een eerste ontwerp van deze “Law on Information Technology Crimes” geïntroduceerd in het Irakese parlement. De wet heeft tot doel “het legitieme gebruik van de computer en het informatienetwerk wettelijk te beschermen, de daders van handelingen die een inbreuk vormen op de rechten van hun gebruikers, zowel natuurlijke als morele, te straffen en misbruik bij het plegen van computercriminaliteit te voorkomen.”

Levenslang

De wetstekst is vaag geformuleerd, waardoor volgens critici straks iedereen met kritiek op de Iraakse overheid mogelijkerwijs in overtreding is van de wet. Artikel 3 van het wetsontwerp voorziet bijvoorbeeld in een gevangenisstraf tot levenslang en een hoge geldboete voor iedereen die online “de onafhankelijkheid, eenheid, veiligheid, economische, politieke, militaire of veiligheidsbelangen” van Irak schendt, of die contact heeft met een “vijandige partij”. Een ander artikel bepaalt dezelfde duur van gevangenschap en een even hoge boete voor het gebruik van een computer of informatienetwerk voor “het aanzetten tot sektarische strijd, het verstoren van de veiligheid en de openbare orde of het schaden van de reputatie van het land.”
Het idee voor deze wet is niet nieuw. Al in 2011, tijdens de regeerperiode van premier Nouri al-Maliki, verscheen voor het eerst een door Iran ingestoken wetsvoorstel over “informatiecriminaliteit” in het Iraakse parlement. Op dat moment werd dit wetsvoorstel, onder internationale druk, echter in de ijskast gezet. Daar werd het in 2019 uitgehaald toen het op voorspraak van Iraanse ambassadeur in Bagdad, Iraj Masjedi, in gewijzigde vorm opnieuw ter stemming werd ingebracht in het Iraakse parlement. Wederom volgden protesten in binnen- en buitenland, waarna het voorstel voor de tweede keer van de agenda verdween.

In strijd met de grondwet

Maar Iran en haar bondgenoten in Irak geven niet op. Dus ligt er nu voor de derde keer een wetsvoorstel ter tafel dat vrijheid van meningsuiting, persvrijheid en politieke oppositie in Irak praktisch onmogelijk maakt. Het wetsontwerp is niet alleen in strijd met internationale normen, maar ook met artikel 38 van de Iraakse grondwet, dat vrijheid van meningsuiting garandeert. Het Iraanse regime volhardt in haar pogingen om, met hulp van de meerderheid van de Iraakse sjiitische partijen in het Iraakse parlement, het Iraakse volk het zwijgen op te leggen. Nadat eventuele amendementen zijn verwerkt in een tweede (definitieve) versie, zal de wet binnenkort in stemming worden gebracht.
Activisten hebben al aangekondigd dat zij hoe dan ook zullen doorgaan met hun verzet tegen de administratieve corruptie van de regering in Bagdad en tegen de Iraanse inmenging in Iraakse zaken.

Beeld: Irakese demonstrant tijdens anti-regeringsprotesten in Bagdad, januari 2020. Fotograaf: Kari0t (via Wikimedia Commons)