Het is zes uur ’s morgens. Het AZC van Dronten is donker en in mist gehuld, net als de bus die klaarstaat om vluchtelingen naar Ter Apel te brengen op de laatste dag van de IND-procedure om hun asielaanvraag te beoordelen.

Je werd om vijf uur wakker, maar misschien heb je die nacht helemaal niet geslapen, bang om de bus te missen, of omdat je in gedachten alle antwoorden doorliep die je de afgelopen vier dagen aan je advocaat en de ondervragers hebt gegeven.

Om half acht ’s morgens kom je aan in Ter Apel. Je wacht, nadat telefoon, pen en papieren en zelfs je kruiswoordpuzzel van je worden afgenomen. Je verwacht je advocaat te spreken maar je weet niet wanneer je aan de beurt bent. Je afspraak blijkt om vijf uur die middag te zijn.

Wachten is je niet vreemd. Je hele leven bracht je zo door: wachten met uit de kast komen, wachten op veiligheid, wachten tot je kon emigreren, wachten op dit onderzoek, wachten op deze advocaat. De prijs die je voor hoop betaalt is tijd, zonder te weten wanneer het wachten zal eindigen.

Het vertellen zoals het is

Maar vandaag is anders. Voor het eerst voel je trots. Je bent tevreden met jezelf. De afgelopen vier dagen slaagde je erin om je ondervragers het te vertellen zoals het is – alles wat je eerder verborg en waarover je je hele leven uit angst had gezwegen. Je vertelde alles, ondanks hun moeilijke vragen en hun harde en directe manier van formuleren. Je gaf antwoord op vragen waarvoor je altijd was weggerend, zelfs toen je ze aan jezelf stelde.

De afgelopen vier maanden, wachtend op het onderzoek, dacht je niet dat je de moed zou hebben om het echte verhaal aan de onderzoekers te vertellen. Maar met de hulp van je Nederlandse vrienden ontwarde je jezelf stap voor stap en ontgroeide je angst en schaamte.

Maar ondanks deze verandering in jezelf raakten sommige vragen je als een directe en onvoorziene klap. Ondanks alles dat je van tevoren had gedaan om je geestelijk en lichamelijk voor te bereiden.

Is homoseksualiteit een keuze?

Van alle vragen was dit de meest pijnlijke en onverwachte: ‘Waarom koos je ervoor om homoseksueel te zijn?’ Toen de tolk deze vraag in het Arabisch vertaalde, was ik totaal in shock en sprakeloos. Ik had nooit over mijn homoseksualiteit gedacht als een keuze. Ik was erop gestuit zoals ik in mijn puberteit merkte dat ik baardgroei kreeg, en had het sindsdien mijn hele leven met me meegedragen. En soms probeerde ik ervan weg te rennen, maar hoe kan iemand zijn eigen lichaam ontlopen? Wie kiest ervoor om homo te zijn in het Midden-Oosten? Het zou er zoveel makkelijker zijn om hetero te zijn. Wist deze ondervrager iets van het verdriet, de vermoeidheid en de angst die ik gedurende mijn leven heb ondervonden door wat hij nu opvoert als een keuze?!

Ik probeer mezelf te beheersen, zoals ik mezelf voor de procedure had aangespoord te doen. Ik tracht de vraag zo rustig mogelijk te beantwoorden, maar de harde vragen beuken neer als klappen in een boksring, stompen die ik moet incasseren met een glimlach en antwoorden die net zo scherp zijn als de vragen.

Een kleine schaduw

Maar als ik begin aan mijn antwoord voel ik hoe ik de kamer uitzweef, terugval naar de puber die iets begon te voelen wat hij niet begreep, het verlangen om een man te knuffelen, om dichtbij een man te zijn, te staren naar mooie mannen, naar fysiek contact met hen hunkerde, een passie die hem overrompelde ver voordat hij wist dat er homo’s en homoseksualiteit in deze wereld bestaan; die puber probeerde keer op keer anderen vragen te stellen over zichzelf, hen te vragen wie hij was. Hij verlangde naar iemand die hem zou helpen zichzelf te begrijpen.

Maar hij durfde het niet en de angst dat zij iets in hem zouden herkennen dat hij zelf niet kon beschrijven, maakte dat hij zich terugtrok. Dus schermde hij zichzelf af. Een kleine schaduw achtervolgde hem vele jaren, terwijl hij schuilde voor de geest van angsten en twijfels – helemaal nadat hij op een herfstdag in de Bijbel las over het volk van Sodom en Gomorra en hoe boos God op hen was. Maar het betekende tenminste dat God wist dat hij bestond.

Je geeft antwoord. De ondervrager vuurt nieuwe vragen op je af, hardvochtig, zijn toon en zijn vragen variëren van wreed tot sceptisch: hij twijfelde of een homo kon overleven in een orthodoxe stad als Aleppo. Dus ik was homo, echt waar? Zijn commentaar was zo onverwacht. Je wist niet hoe je homo kon zijn in Aleppo, je had van jezelf een geheim gemaakt, je hield jezelf in bedwang en probeerde onder controle te houden wat anderen van je zagen, je ontzegde jezelf van alles. Een willekeurige fout, zelfs het knipperen met je ogen, kon je verraden. Maar doen alsof maakt je nog geen hetero. Je bent nog altijd homo en moet jezelf en je homoseksualiteit nog steeds beschermen zoveel je kunt.

Persoon van toen

Voor iedere vraag die de ondervrager je stelt, moet je teruggaan in de tijd en jezelf de ergste tijd van je leven voor de geest halen. Je bent die persoon van toen niet meer, maar je moet hem opnieuw worden om eerlijk te kunnen antwoorden. Met je Nederlandse vrienden heb je langzaamaan geleerd om openlijk te spreken – maar nu word je ondervraagd en vrees je opnieuw te worden afgewezen.

De ondervrager vraagt je naar je eerste seksuele ervaring, hij wil weten waar en wanneer je iets van seksueel contact kon krijgen. De puber in jezelf die de vragen probeert te beantwoorden krimpt in elkaar, hij herinnert zich het lichtbruine jasje dat hij droeg toen hij voor het eerst over mannen dacht op zo’n ongebruikelijke manier. Dat jasje was zijn kameraad en was getuige van alle voorbijgaande gevoelens, het was zijn schild tegen zijn eigen seksualiteit.

Tijdens het lange wachten op je advocaat tijdens je vijfde en laatste dag loop je alle vragen en antwoorden door waar je de afgelopen vier dagen in moest duiken. Je bent tevreden over jezelf. Om vijf uur ’s avonds komt de advocaat. Met een kwaadaardige glimlach somt hij het rapport van de ondervrager op: ‘Je was heel emotioneel tijdens de ondervraging.’ Bij het horen van zijn harde opmerking draait je maag zich om. Je had zo je best gedaan om jezelf in bedwang te houden tijdens de ondervragingen. Je hield jezelf onder controle, dat dacht je althans, maar je ogen hebben je verraden.

Je advocaat somt je antwoorden op, de vertaler vertaalt ze. Je wilt ze vragen om op te houden, je wilt je oren bedekken. Je wilt de kamer uitvluchten. Maar je kunt niets van dat al doen. Je stikt. Terwijl je naar het verslag van je eigen antwoorden luistert, buig je je hoofd naar de grond en beaam je dat dit inderdaad is wat je hebt gezegd. Opnieuw verlies je je privacy, terwijl deze mensen jou met desinteresse samenvatten.

Schuldig bevonden

Nadat je de kamer van de advocaat hebt verlaten, nu definitief schuldig bevonden aan de homoseksualiteit die je al die jaren verborgen had weten te houden, wacht je op de bus naar Dronten waarmee je uit het ondervragingscentrum zal vertrekken. Alle pijn en uitsluiting in het Midden-Oosten hebben niet zo’n verstikkend gehuil bij je losgemaakt. Je vraagt je jammerend af waarom je je homoseksualiteit ter sprake hebt gebracht in de loop van de asielprocedure. Maar je had geen keuze, en gedurende een ogenblik denk je dat het beter zou zijn geweest om in het Midden-Oosten te zijn vermoord. Je hebt je privacy ingeruild voor je veiligheid.​

Twee weken later ontvang je een brief van het IND waarin staat dat je asiel is toegekend. Je status is je nieuwe kans om in vrede en veiligheid te leven, iets waar je je hele leven op hebt gewacht. Ik word nog bijna elke nacht bezocht door de spookbeelden van mijn dagen bij de IND. Maar het is goed. Ik leef in vrede in Zwolle, zoals ik nu ook in vrede leef met mijn homoseksualiteit.

Voor dit artikel werkte Hazem Darwiesh intensief samen met columniste en schrijfster Karin Spaink. Dit artikel verscheen eerder op Oneworld.nl.

Goed stuk? Doneer!