‘Label jezelf niet als kwetsbaar’

In zijn leven en werk speelde de oorlog in zijn geboorteland Bosnië een belangrijke  rol. Maar nu wil Mustafa Hadziibrahimovic vooruitkijken. ‘De uitdagingen van het leven zijn talrijk.’ 

Ruim 27 jaar geleden vluchtte Mustafa Hadziibrahimovic op 15-jarige leeftijd uit Bosnië naar Nederland. Helemaal alleen, zijn familie, vrienden en ouders achterlatend in het onveilige thuisland. Nu is hij succesvol documentairemaker, schrijver, journalist en docent. Hij werkte voor verschillende omroepen en programma’s, waaronder Omroep West, Pauw & Witteman, Netwerk, De Halve Maan en Nieuwsuur. Zijn documentaires werden wereldwijd op verschillende filmfestivals vertoond en voor awards genomineerd. Zijn meest recente documentaire, Gewond Goud, is een portret van de zitvolleybalploeg van Bosnië-Herzegovina. Alle spelers van het team zijn zwaar gewond geraakt tijdens of na de Bosnische oorlog. Daarnaast schreef Mustafa een boek over zijn leven in Bosnië en Nederland (De oorlog in mij).

Hoe was je leven in Bosnië voordat de oorlog uitbrak?
‘Ik groeide op in een gelukkige, hechte familie in de stad Brcko, in het noorden van Bosnië. Mijn ouders waren Joegoslavische middenklassers en als gezin gingen wij regelmatig op vakantie. Ik had veel vrienden, was een goede leerling op school en had het erg naar mijn zin.
Als kind kijk je anders naar de wereld dan een volwassene. Ik was een heel gelukkig kind. Het leven was mooi in voormalig Joegoslavië vóór de oorlog. Het voelde alsof de oorlog dat geluk en de schoonheid vermoordde. Voor de oorlog had ik net als elk kind een droom om daar in mijn eigen land een leven op te bouwen en waar te maken.’

Welke herinneringen heb je aan de oorlog?
‘Op 4 april 1992 brak de oorlog uit. Ik had al veel verhalen gehoord, maar pas op 30 april werd ook mijn stad Brcko aangevallen. Het schieten, de mortiergranaten en bombardementen waren de eerste echte oorlogsscènes die ik als kind hoorde en zag. Toen wist ik dat de oorlog onvermijdelijk op komst was of eigenlijk al gaande was. Het is alsof je in een horrorfilm, in een nachtmerrie terecht komt die je niet kan stoppen. We waren Joegoslaven die door andere Joegoslaven werden aangevallen. Het was pijnlijk, onwerkelijk en verontrustend en in het begin vond ik het ook nog spannend. Want hoe groot is de kans dat je in je leven een oorlog meemaakt? Dat dacht ik als kind. Bij de eerste bombardementen dacht ik dat het onweerde, net als veel Nederlanders dachten toen de Duitsers in 1940 Nederland aanvielen.
Na de inname van mijn stad en mijn wijk werd ik op een avond in mei 1992 met mijn ouders, mijn oom en mijn buren naar het concentratiekamp Luka gebracht. Dat was de ergste nacht in mijn leven en ik was in één klap volwassen.’
Op 9 november 1993, vluchtte ik uit Bosnië. Ik verliet alles. Mijn familie, vrienden, schoolgenoten, buren, mijn stad en geboorteland. Die datum is voor mij het einde van een tijdperk, van een mooi leven dat ik in Bosnië voor de oorlog heb gehad.’

Welke rol speelt de Balkanoorlog vandaag de dag nog in je werk en hoe heeft het je leven veranderd?
‘Natuurlijk speelt de oorlog een grote rol in mijn leven en in de keuzes die ik heb gemaakt. Aan het begin van mijn leven in Nederland, toen ik hier als kind kwam, zat ik op de middelbare school en was ik bezig met het leren van de Nederlandse taal. Op een gegeven moment kwam ik op het idee om journalistiek te gaan studeren.
De hele wereld was in die tijd bezig met het nieuws van de Balkanoorlog. Ik vond dat journalisten moedige taken uitvoerden en hun leven in gevaar brachten om de waarheid naar boven te brengen. Toen ik een keer in de zomer mijn familie in Duitsland bezocht, ontmoette ik een journalist die een verhaal schreef over mijn oom die voedsel, goederen en geld naar door het door oorlog geteisterde Bosnië stuurde. Deze journalist prikkelde mij om later journalistiek te gaan studeren.’

Wat inspireert jou?
‘Ieder mens heeft een verhaal waar je een boek over zou kunnen schrijven of een film over zou kunnen maken. Ik ben druk bezig met het leven, net als vele anderen. Alles begint bij jezelf. Bewust worden van je eigen gedachten en die proberen om te zetten in iets positiefs. En proberen jezelf te omringen met mensen die jou inspireren en motiveren. Als je om je heen kijkt en nadenkt over de wereld en de buurt waarin je woont, ontmoet je mensen met verschillende achtergronden en verhalen. Al die verhalen zijn het resultaat van een kwetsbare samenloop van omstandigheden en het lot.’

Waar ben je nu mee bezig?
‘Ik heb de pagina over de oorlog en de pijnlijke herinneringen die daarmee zijn verbonden omgeslagen, daar schrijf ik niet meer over. De uitdagingen van het leven zijn talrijk, misschien schrijf ik nog een boek over iets een heel ander onderwerk of maak ik een documentaire.’

Wat is je motto in het leven? 
‘Twee jaar geleden wilde ik een documentaire maken over een wooncomplex in Amsterdam waar mensen wonen met een beperking. Ik las daar een mooie tekst: “Focus on that what’s strong, not what’s wrong”. Daar geloof ik in. Ga op zoek naar de kracht en de vermogens van jezelf en anderen en label jezelf en andere mensen niet als kwetsbaar. We moeten ons richten op de capaciteiten van mensen en niet op hun zwakheden. Iedereen kan iets. Iedereen heeft minimaal één talent. Blijf vertrouwen houden in jezelf en anderen. Hoe moeilijk het soms ook is. Als je dat niet meer doet, dan geef je de hoop op. En zonder hoop wordt het leven lastig.’

Foto: Negin Zendegani