Kindertekeningen uit Gaza

De Palestijns-Nederlandse Awni Farhat (35) organiseerde Witness, een tentoonstelling met tekeningen gemaakt door kinderen in Gaza. Na twee exposities in Nederland hoopt hij dat de tentoonstelling gaat reizen naar andere Europese steden. ‘Kinderen liegen niet.’

Awni Farhat zit op de vloer van Galerie Fleur & Wouter, in de Amsterdamse wijk De Pijp, omringd door tekeningen die liggen te wachten om te worden gehangen. Hij pakt een van de tekeningen op. “Deze tekening bracht me op het idee voor deze expositie. Ik vond dat de wereld dit moest zien.” De tekening is gemaakt door een elfjarig jongetje uit Gaza, de enige overlevende van zijn familie. “Wat me het meeste pijn doet, is het contrast in de tekening. Kijk hoe hij groene wolken en een blauwe ‘blije tank’ heeft getekend, naast een doodbloedend lichaam.”

De familie van Awni komt oorspronkelijk uit de stad Lod, ten zuidoosten van Tel Aviv. Zelf is hij in Gaza geboren en opgegroeid, waar hij zich van jongs af aan heeft ingezet voor humanitaire organisaties. In 2017 kwam hij naar Nederland om aan de Erasmus Universiteit Rotterdam een master Mensenrechten en Conflict te volgen. Hij bleef daarna in Nederland en zette zijn werk voort bij Nederlandse organisaties.

Toen de oorlog uitbrak, was Awni’s familie nog in Gaza. “Ik dacht niet aan mijn eigen veiligheid. Mijn familie was in gevaar en ik wilde bij hen zijn,” zegt Awni. Dankzij zijn contacten slaagde hij er uiteindelijk in om gedurende twee maanden Gaza binnen te komen tijdens het eerste staakt-het-vuren tussen Hamas en Israël in november 2023.

Kinderdorp

Awni was diep geschokt door de omvang van de verwoesting. “Ik heb in Gaza veel oorlogen meegemaakt, maar ik heb nog nooit zoveel vernietiging gezien,” zegt hij. Vooral de kinderen in Gaza lagen hem nauw aan het hart. Hij wilde een veilige en schone ruimte creëren waar kinderen konden spelen, tekenen en muziek maken, zelfs tijdens de oorlog. Met de hulp van vrijwilligers begon hij met de bouw van een bescheiden ‘kinderdorp’ in Rafah; een wit houten huisje en een omheining van blauw dekzeil, geschikt voor ongeveer 400 kinderen.

In het kinderdorp wordt tekenen, naast andere activiteiten, gebruikt als een vorm van psychologische ondersteuning. “Kinderen van 8 tot 16 jaar zitten in kringen bijeen. We vertellen hen verhalen die hun verbeelding stimuleren, zonder een specifiek onderwerp op te leggen. Vervolgens delen we papieren en kleurenpotloden uit en kunnen ze hun gevoelens uiten door te tekenen wat ze willen,” legt Awni uit.

Raketten, tanks en bommen

De thema’s van de kindertekeningen zijn vaak vergelijkbaar, met afbeeldingen van raketten, tanks, bommen, verwoeste huizen, dood lichamen en vliegtuigen. Awni herinnert zich dat hij als kind soortgelijke tekeningen maakte. “Het is heel triest om kinderen dode lichamen te zien tekenen. Ze zijn een uitdrukking van het langdurige lijden en de onderdrukking die Palestijnen al generaties lang ervaren.” Awni’s team bestaat uit psychologen en therapeuten die kunnen ingrijpen en ondersteuning bieden aan kinderen die met moeilijke situaties te maken hebben.

De kinderen maken elke week honderden tekeningen. Awni selecteerde er 35 voor de expositie. “Ik koos de meest impactvolle. Ik voel een grote verantwoordelijkheid om ze hier te laten zien,” zegt hij.

Muurschildering

Tijdens de voorbereidingen voor de tweede editie van Witness, staat Kyra Sacks (35, beeldend kunstenaar en antropoloog) op een ladder in galerie Fleur & Wouter in Amsterdam. Ze houdt een brede kwast vast en schildert met donkergrijze verf raketachtige vormen die uit de lucht vallen.
Kyra legt uit: “De tekeningen zijn erg krachtig en gedetailleerd, maar ze zijn getekend op A4tjes. We willen elementen uit de kindertekeningen vergroten. Naast de raketten zie je op een andere muur huilende ogen, een boom die door bulldozers omver wordt getrokken en verwoeste gebouwen.”

Vrijwilliger Beatrice Cera (27, kunstenaar), die Kyra hielp bij het bedenken van de muurschildering, voegt toe: “De tekeningen zijn documenten die je dwingen stil te staan en na te denken over wat deze kinderen hebben doorgemaakt.” Bij elke groep tekeningen is er een verhaal van een van de kinderen, samen met korte citaten over hun angsten en hun verlangen naar vrede, een terugkeer naar school en hereniging met verloren familieleden, wat de tekeningen des te krachtiger maakt.

Getuigen

Ongeveer duizend bezoekers bezochten de eerste editie van de expositie in Den Haag gedurende drie dagen en een vergelijkbaar aantal de expositie in Amsterdam. De Australische Melissa staat voor een tekening en begint te huilen: “Het voelt alsof mijn hart zal barsten. Ondanks de wreedheid in de tekeningen gebruiken de kinderen nog steeds veel kleuren.” Bezoeker Zein (23) vertelt, terwijl haar stem luider wordt: “Ik had nooit gedacht dat kinderen zouden tekenen over dood en geweld. Kinderen liegen niet; ze tekenen gewoon wat ze hebben gezien.”

In een andere hoek verzamelen kinderen en ouders zich rond een grote rode doek op de grond met daarop lege vellen papier en kleurrijke kralen. Yasmin (10 jaar) is bezig om met kralen een Palestijnse vlag te maken. “Ik wist dat het over Palestina ging, maar ik verwachtte grote schilderijen. Toch vind ik deze tekeningen mooi, want de kinderen in Gaza hebben ze zelf gemaakt. Ik raad iedereen aan om te komen, deze tekeningen laten iets anders zien dan het nieuws.”

Aan het einde van een lange dag leunt Awni tegen een muur van de galerie: “De bezoekers zijn getuigen, en als je getuige bent draag je de verantwoordelijkheid om actie te ondernemen. Van getuige tot getuige zal de waarheid zich verspreiden.”

De tekeningen zullen worden verzameld in een boek, samen met de verhalen van enkele van de jonge makers en opmerkingen die bezoekers van de tentoonstelling hebben achtergelaten. Awni hoopt dat de expositie kan reizen naar andere Europese steden, zoals Berlijn, Wenen, Florence en misschien Londen. Hij zegt: “Ik wil dat meer mensen die niet persoonlijk betrokken zijn bij het conflict de werkelijkheid onder ogen zien.”

Fotografie: Amanda Arvilla Dagron