In Egypte zijn zelfs dramaseries propaganda

In de populaire Egyptische televisieserie Al Ekhtiar worden feiten verdraaid om de oppositie en kritische journalisten in een kwaad daglicht te stellen.

Een paar weken geleden werd ik verrast door een telefoontje van een oude vriendin, de journalist Asma al-Khateeb. Ze vertelde me bijna huilend dat ze op een totaal verdraaide manier werd neergezet als personage in de populaire Egyptische televisieserie Al Ekhtiar 2 (De Keuze 2). Ik ken Asma al tien jaar, we waren ooit vier jaar lang collega’s bij Rassd News Network. In die tijd wilden we de complete waarheid overbrengen aan het volk. Na de militaire coup in Egypte in juli 2013 moesten we beiden undercover gaan werken, om zo te ontsnappen aan de greep van de Egyptische veiligheidsdienst, die iedere Egyptische journalist die de militaire coup veroordeelde, achtervolgde en nog steeds achtervolgt.
In de jaren die volgden op de coup waren mijn vriendin en ik gedwongen om uit Egypte te vluchten, om daarna verrast te worden door vreselijke, valse beschuldigingen tegen ons. Asma werd de eerste journaliste in Egypte die ter dood werd veroordeeld op basis van aanklachten die Amnesty International ‘belachelijk’ noemde.

Gedramatiseerde terugblik

De serie Al Ekhtiar is een gedramatiseerde terugblik op de gebeurtenissen die volgden op de coup in 2013 tot en met nu, inclusief de bloedbaden die in deze periode zijn aangericht door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en het Egyptische leger, zoals bij Rabaa en Al-Nahda in Augustus 2013, het bloedbad door de Republikeinse Garde in juli 2013, en de deportatie en moord op inwoners van de Sinaï in 2014. Deze gebeurtenissen worden uitsluitend verteld vanuit het perspectief van de heersende macht, zonder in te gaan op de kritiek van internationale mensenrechtenorganisaties die het Egyptische toneel nauwlettend in de gaten houden.
De serie wordt uitgezonden door het Egyptische netwerk ‘ONTV’, dat eigendom is van de steenrijke zakenman Ahmed Abu Hashima die bekend staat om zijn loyaliteit aan de regering. Al Ekhtiar wordt gemaakt door een productiemaatschappij die sinds december 2017 eigendom is van Eagle Capital, een investeringsfonds van de Egyptische inlichtingendienst (GIS).

Verdraaiing van feiten

Na het gesprek met mijn vriendin Asma bekeek ik uit nieuwsgierigheid een aantal afleveringen van de serie. Ik werd verrast door de gruwelijke verdraaiing van de feiten, niet alleen over mijn vriendin, maar over iedereen die zich in de afgelopen jaren heeft verzet tegen de militaire coup.
Een van de afleveringen van de serie gaat over de bestorming van het politiebureau van Kerdasa in augustus 2013 door een gewapende menigte, waarbij dertien politieagenten om het leven kwamen. De daders worden gepresenteerd als meedogenloze supermensen. We zien hoe een van hen salpeterzuur in de mond van een van de soldaten giet, zodat deze niet kan praten voordat hij wordt vermoord. Zelfs volgens de gepolitiseerde Egyptische rechtbanken is dit nooit gebeurd.

Executies

Aanvankelijk werden 188 vermeende daders ter dood veroordeeld door een speciale rechtbank voor terreurmisdaden. De veroordeelden waren burgers met verschillende politieke voorkeuren, of zelfs helemaal geen politieke voorkeur. Sommigen waren ouder dan tachtig, anderen waren verlamd.
Uiteindelijk werden in hoger beroep twintig doodstraffen gehandhaafd. Lokale en internationale mensenrechtenorganisaties stelden dat deze zaak niet eens aan de minimale normen van een eerlijk proces voldeed. Amnesty International noemde de procesgang ‘uiterst oneerlijk’. Het Egyptische regime trok zich niets aan van de kritiek.

De eerste drie veroordeelden werden in oktober 2020 door executie om het leven gebracht. Drie dagen nadat de aflevering van Al Ekhtiar over Kerdasa was uitgezonden, kwam in de vroege ochtend van 26 april 2021 het bericht dat negen veroordeelden waren geëxecuteerd zonder dat de familie van tevoren was gewaarschuwd, waardoor ze geen afscheid konden nemen. Pas na de executie kregen de families te horen dat ze de lichamen konden ophalen. Twee dagen later volgde de executie van nog eens acht veroordeelden. Egyptische media presenteerden de doodstraffen als een overwinning van het regime. Daarentegen stelde Philip Luther namens Amnesty International: ‘De executies laten zien dat de Egyptische autoriteiten het recht op leven en de verplichtingen die het heeft volgens internationaal recht minacht’.

Bestuurlijk falen

Ondertussen faalde het Egyptische regime de afgelopen jaren op meerdere fronten. Honderden burgers werden het slachtoffer van Sisi’s weigering om enig onderhoud uit te voeren aan de infrastructuur. Dit geldt met name voor het spoorwegennet, waar drie grote ongelukken en treinontsporingen plaatsvonden in een enkele maand, april 2021, waarbij meer dan 250 mensen gewond raakten.
Daarnaast was het Egyptische regime niet in staat om het waterconflict met Ethiopië aan te pakken, waardoor Egypte bedreigd wordt met ernstige schaarste aan water. Of neem de groeiende internationale kritiek op het regime vanwege de mensenrechtenschendingen, met name na de moord op de Italiaanse PhD-student Giulio Regeni in februari 2016 en de vermeende betrokkenheid daarbij van de Egyptische geheime dienst.

Soft power

Het regime weet dat wanneer de oppositiekrachten samenkomen en zich met elkaar verzoenen, het een enorme kracht zal zijn die de president van de troon zal stoten, en hem en alle corrupte elementen van binnen het leger, de politie, de rechterlijke macht, en de media, verantwoording af zal laten leggen aan het volk.
Om dit te voorkomen, gebruikt de regering naast harde repressie ook de media als soft power, geheel in lijn met de doctrine die in 1990 werd geformuleerd door Joseph Nye, politicoloog aan de Harvard Universiteit. Hij zei: ‘Soft power is het vermogen van een land om anderen te beïnvloeden en te overtuigen zonder dwang of geweld. Gevechten kunnen niet alleen gewonnen worden op het slagveld; de winnaar van de oorlog is degene wiens verhaal wint in de media.’

Denkbeeldige vijand

Het is pijnlijk dat Egyptische media een propaganda-instrument zijn geworden in handen van de politieke machthebbers. De media en de culturele sector zouden de hartslag van het volk moeten zijn, maar worden gebruikt door het regime om de publieke opinie te beïnvloeden. Zelfs dramaseries worden nu ingezet om de macht van het leger te versterken, door het creëren van een denkbeeldige vijand. Al Ekhtiar maakt van slachtoffers daders en presenteert daders als onschuldige slachtoffers. Zo wordt de aandacht afgeleid van het falen van het regime.

Vertaling uit het Arabisch: Janna Ondracek