In de hel van Lesbos wachten vluchtelingen nog altijd op redding

Lesbos was ooit een toeristisch eiland van duizend-en-een nacht. Nu bezwijkt het onder de druk van de vele vluchtelingen.

Lesbos is een rustig eilandje voor de Turkse kust, met smalle straatjes, Romeinse kanalen, Byzantijnse kastelen, eenvoudige cafés, rotsachtige natuur en een brede kalme haven. De kust strekt zich uit over 350 km, met kiezelstranden, die tot de mooiste van de Middellandse Zee behoren. Ooit was Lesbos een populaire toeristische bestemming die jaarlijks vele vakantiegangers trok, op zoek naar rust en ontspanning. De eilandbewoners waren trots op de bezoeken van beroemdheden en politici van over de hele wereld. In voorbereiding op het toeristenseizoen maakten ze de gevels van hun huizen, hun tuinen en straten schoon. Altijd met een glimlach.

Nobelprijs voor de Vrede voor dat eiland?

Maar die glimlach is vergaan. Want tegenwoordig is Lesbos een bestemming geworden voor duizenden vluchtelingen. Ontsnapt aan oorlogen in Syrië, Irak en Afghanistan, die in versleten rubberboten aankomen. Schreeuwende mensen met wanhopige en vermoeide gezichten, hopend op veiligheid. Sindsdien zijn de kusten bezaaid met tenten, muffe kleren, open toiletten die je de adem benemen.

De bewoners stonden aanvankelijk zeer sympathiek tegenover deze vluchtelingen. Vissers redden duizenden immigranten uit rubberboten en kleine schepen. Ze vonden wrakken van gezonken boten, lichamen haakten zich aan hun hengel vast. Sommigen informeerden de havenpolitie niet, uit angst voor ondervraging of inbeslagname van hun boten. Door die heldendaden zijn de Griekse eilandbewoners van onder meer Lesbos en Kos voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Vrede in 2016, door een groep geleerden van vooraanstaande universiteiten waaronder Oxford en Harvard.

Maar de rek is er uit bij de eilandbewoners. De grote aantallen – op een eilandbevolking van bijna 87.000 mensen – zijn te veel. Kamp Moria, in de zuidoosthoek van het eiland, telt zo’n 7000 mensen (2019), terwijl er eigenlijk plek is voor maar 3000 mensen. Nog steeds arriveren bij het schilderachtige dorp Molyvos aan de lopende band boten met vluchtelingen.

Het mislukte beleid van Europa

Dat is het gevolg van falend beleid van de EU. De historische Turkije-deal uit 2016 liep uit op een fiasco. Met geld uit Brussel zou Turkije de humanitaire omstandigheden voor vluchtelingen verbeteren, hen uitzicht bieden op werk en onderwijs en tegelijkertijd de grensbewaking tegen illegale immigratie versterken. Een deel van de vluchtelingen zou opgevangen worden in de EU.

Als gevolg van een conflict over onder meer quota zette Turkije de grenzen open en deporteerde de vluchtelingen met bussen massaal naar de stad Edirne, waarna ze de rivier de Evros konden oversteken. Duizend Turkse politieagenten moesten terugkeer voorkomen. Met alle gevolgen van dien voor Griekenland, dat de toestroom van al die mensen niet meer aankan. In 2019 arriveerden er circa 75.000 vluchtelingen in Griekenland. Het merendeel kwam binnen via de eilanden, waaronder Lesbos. We zien politie, veiligheidsagenten en bewoners die proberen grote groepen vluchtelingen weg te houden van de kust. Asielverzoeken zijn opgeschort en volgens geruchten zijn er geheime detentiekampen gebouwd om mensen vast te zetten en terug te sturen naar Turkije.

Humanitaire ramp op Lesbos

Een hulpverlener die ik ken liet me vele foto’s en filmpjes zien van de kampen die hij in Griekenland bezocht. Ik was geschokt. Lesbos is een verstikkende gevangenis voor vluchtelingen geworden. Vrouwen, kinderen, oude mannen, of ze nou Afrikaans of Aziatisch zijn, hun vermoeide gezichten zijn getekend door de tragedies die ze doormaakten, het zware leven in versleten tenten, van de ellenlange en ingewikkelde procedures. Zonder bezittingen en titels, verstoken van de rest van de wereld.

Er is een tekort aan medicijnen, voedsel en drinkwater. Er is sprake van rellen en geweld en sinds enkele maanden ook grote zorgen over de verspreiding van corona. Er zijn geen testen en middelen om een uitbraak te beteugelen. Op de eilanden heerst veel angst voor verspreiding, met die enorme aantallen.

Er is sprake van een humanitaire ramp in die kampen, waar de reis eindigde van zoveel mensen. Met hun hoop als het enige beschermende schild. Voor de eilandbewoners is de belangrijke bron van inkomsten, het toerisme, zo goed als opgedroogd. Al voor corona daalde de inkomsten uit toerisme met 90 procent, omdat vakantiegangers zich niet meer veilig voelden. Het eiland staat voor een ongekende recessie.

De vluchtelingencrisis heeft opnieuw de zwakte van het Europese vluchtelingenbeleid aangetoond. Humanitaire organisaties moeten de betrokken regeringen onder druk zetten om een ​​passende oplossing te vinden.

Foto: UN Photo/Rick Bajornas (CC BY-NC-ND 2.0)