‘Ik probeer de haat niet te voeden’

Emine Uğur is een fenomeen op Twitter. Haar account @overlistener wordt gevolgd door bijna 50.000 mensen. Het leverde haar onder meer een column op in Trouw. Tijdens een bijeenkomst van RFG Magazine vertelde Emine over draadjes, haters en halalpoeder. En ze deelde tips voor journalistieke twitteraars.

Dat Emine zo bekend is geworden op Twitter was geen vooropgezet plan. Het was begin 2017, Trump was net verkozen en ze wilde op de hoogte blijven van de Amerikaanse politiek. Dus maakte ze een account aan op Twitter. In het begin volgde ze alleen Engelse en Amerikaanse Twittergebruikers. Dat veranderde in 2019, toen er in Nederland verkiezingen waren voor de Provinciale Staten. Voor het eerst ging ze zelf actief meedoen aan online discussies. Ze plaatste posts en reageerde op anderen. Maar nog altijd twitterde ze vooral voor zichzelf en voor vrienden, vertelt ze. ‘Ik had niet de ambitie om veel volgers te krijgen.’

Toeslagenaffaire
Emine merkte dat er weinig kennis was op twitter over onderwerpen die haar aan het hart gaan, zoals armoede en discriminatie. Ze begon het schrijven van ‘draadjes’ waarin ze uitlegde bood, vaak aan de hand van voorbeelden uit haar eigen leven, haar omgeving of haar werk als sociaal dienstverlener. ‘Ik wilde laten zien wat armoede in Nederland betekent, hoe het er in de praktijk uitziet. Een aantal van mijn draadjes kreeg veel aandacht. Daardoor werd ik “de mevrouw van de draadjes”.’

In een serie tweets over de toeslagenaffaire vertelde Emine hoe haar zus en haar gezin slachtoffer werden van de discriminerende praktijken van de Belastingdienst. De tweets werden 8.000 keer gedeeld en het aantal mensen dat Emine volgde op Twitter verviervoudigde. Ook journalisten en kamerleden begonnen haar nu te volgen.

Verbinding zoeken
Emine denkt dat het succes van haar account te danken is aan het feit dat ze ‘authentiek’ is gebleven en met haar onderwerpen dicht bij zichzelf blijft. ‘Ik durf mij kwetsbaar op te stellen. Als het over armoede gaat, schrijf ik niet alleen over andere mensen. Ik leefde zelf zeven jaar op en onder de armoedegrens, dus ik weet wat het betekent. Ik schreef bijvoorbeeld dat ik op een zeker moment uit geldnood het aantal sneetjes brood voor mijn zoon moest tellen. Het was heel pijnlijk om dat te vertellen, maar ik vind het belangrijk om het taboe op armoede te doorbreken. En het leverde mij veel op: ik kreeg ontzettend veel reacties van mensen. Door een abstract probleem als armoede menselijk te maken raak je mensen in hun hart. Daardoor zullen ze een bericht sneller delen.’

In haar tweets zoekt Emine steeds eerst ‘op menselijke niveau verbinding met de lezer’, voordat ze uitzoomt en in algemenere termen schrijft over een bepaalde kwestie. Haar persoonlijke anekdotes zorgen voor veel herkenning, vertelt Emine, ook bij mensen met wie ze op het eerste oog weinig overeenkomsten heeft. ‘Tijdens het columnistenfestival van Trouw kwamen veel oudere autochtonen naar mij toe.’

Bedreigingen
Helaas krijgt Emine niet alleen positieve reacties. ‘Als ik iets post bereid ik me voor op haatreacties. Die gaan vrijwel altijd over mijn hoofddoek en mijn religie. Haters projecteren hun woede op mij, maar het gaat niet over mij. Omdat ik een hoofddoek draag eisen sommigen bijvoorbeeld dat ik iets zeg over Iran, dat slaat nergens op.’

Als sociaal werker krijgt Emine ook te maken met agressie, vertelt ze. In haar werk heeft ze geleerd dat mensen vaak reageren vanuit interne frustratie, een inzicht dat haar helpt om te gaan met online haat. ‘Ik kan zelf beslissen of het mij raakt of niet. Soms ga ik het gesprek aan. In een enkel geval werkt dat en bieden mensen hun excuses aan. Bedreigingen rapporteer ik. Eén keer heb ik aangifte gedaan, toen bedreigde iemand mijn kind, hij wist zelfs naar welke school mijn kind ging. Maar meestal probeer ik de haat niet te voeden, want als dat soort types merken dat je ze aandacht geeft zetten ze een tandje bij. Ik laat me niet provoceren.’

Halalpoeder
Humor blijft volgens Emine het beste wapen tegen zuurpruimen en azijnpissers. Ze profileert zich graag als ‘voorzitter van het Geheim Genootschap ter Islamisering van Nederland’, een denkbeeldig gezelschap dat ‘halalpoeder’ strooit en snode plannen maakt om Wilders te dwarsbomen. ‘Humor zorgt voor verbinding’, stelt ze.

Emine bouwt actief aan een netwerk van bondgenoten, zodat ze niet in haar eentje de strijd aan hoeft te gaan met trollen en haatzaaiers. Ze zoekt regelmatig contact met journalisten of andere medestanders via een dm-bericht (direct message, een functie van Twitter), bijvoorbeeld om iemand te complimenteren met een goed artikel. ‘Het voordeel van sociale media is dat de drempel laag is. Je kunt jezelf hoorbaar maken zonder tussenkomst van een redacteur. En als ik op Twitter wordt aangevallen nemen mijn bondgenoten het voor mij op.’

Passieve meelezers
Het lijkt vaak alsof op Twitter de hardste schreeuwers de meeste aandacht krijgen. Toch is er op het platform wel degelijk behoefte aan genuanceerde geluiden, denkt Emine. ‘Juist doordat ik genuanceerd ben word ik ook gevolgd door mensen die het niet met mij eens zijn. Ik krijg veel dm’s van mensen die zeggen, “Door jou ben ik anders naar dingen gaan kijken”. De schreeuwers bereik je niet, maar wel de mensen die passief meelezen. Dat zijn er veel meer dan je zou denken.’

Twitter is voor Emine een serieuze bezigheid. Ze er is dagelijks een ‘paar uur’ mee bezig. Een flinke tijdsinvestering, maar ze heeft er veel voor teruggekregen. Sinds de zomer van 2021 schrijft ze om de week een column voor Trouw. Ze wordt regelmatig gevraagd als spreker en is door een uitgever benaderd met de vraag of ze een boek wil schrijven. Ze heeft tegenwoordig zelfs een manager, zodat ze niet zelf alle verzoeken hoeft te beantwoorden.

Nieuwkomers
De journalisten met een vluchtelingenachtergrond die Emines presentatie bijwonen zijn zelf nog niet erg actief op Twitter. Sommigen zijn onzeker zijn over hun Nederlands. Anderen denken dat ‘negatieve ervaringen’ op het medium niet gewaardeerd worden, dat van nieuwkomers vooral positieve verhalen verwacht worden over Nederland. Emine is resoluut: ‘Ook aan kritische verhalen is behoefte. We hebben jullie stem en jullie verhalen hard nodig.’ Zelf twittert ze in ieder geval nog even door: ‘Voor mijn ego hoeft het niet. Ik zie mijn Twitter-account vooral als iets dat ik kan gebruiken om goede dingen te doen.’

Emines Twittertips:

1. Krijg meer volgers door veel te schrijven en veel te delen.
2. Persoonlijke verhalen zorgen voor meer interactie dan berichten waarin je kennis deelt of abstracte informatie.
3. Durf je kwetsbaar op te stellen.
4. Als je vindt dat iemand echt een goed stuk heeft geschreven, reageer dan wat uitgebreider, bijvoorbeeld in een dm.
5. Een draadje is eigenlijk een column in stukjes. Maar draadjes worden veel beter gelezen dan een link naar een stuk op een website.
6. De website Chirr App is heel handig voor het schrijven van draadjes.