‘Ik ben niet de ambassadeur van vluchtelingen’

Ishmail Kamara werd geboren in Sierra Leone. Als puber moest hij stoppen met de middelbare school om het werk van zijn vader op de boerderij over te nemen. Toch werd hij een dichter en schrijver die mediteert en positivisme en optimisme predikt. Maar om te worden wie hij vandaag is, moest hij eerst om ‘traditionele en sociale’ redenen, waarover hij niet wilt uitweiden, uit zijn land vluchten. Zo belandde hij in 2012 in Nederland.

Al ruim zeven jaar verblijft hij hier nu zonder verblijfsvergunning. Dat heeft hem er niet van weerhouden zijn eigen weg te vinden. ‘Toen mijn asielaanvraag werd afgewezen, werd ik dakloos. Ik zwierf door de straten van Rotterdam. Ik was jong en had niets, maar ik weigerde op te geven. Ik wilde de taal leren, omdat ik hier wilde blijven. Bij toeval vond ik een plek in de stad waar ik kon wonen én Nederlands leren.’

Later wist hij dankzij zijn openheid en zijn passie voor voetbal en creatief schrijven veel mensen te inspireren. Hij werd een van de gezichten van Rotterdam. ‘Ik ging voetballen bij een amateurclub en trainde er kinderen. Zo leerde ik veel mensen kennen en kon ik mijn zorgen en angsten overwinnen. Zij herkenden mijn aangeboren talent voor het vertellen van verhalen, dat ik van mijn voorouders heb geërfd.’

Romanschrijver

In de Nederlandse cultuur – een cultuur waarin het geschreven woord een belangrijke rol speelt – wachtte Ishmail een ander lot dan dat van zijn grootouders. ‘Toen ik verhalen vertelde aan een vriend, zei hij dat hij een schrijver in mij zag. Toen ik dit hoorde moest ik eerst lachen. Ik had er nooit over nagedacht. Na een paar dagen pakte ik pen en papier. Eerst lachte ik naar het papier en daarna schreef ik mijn gedachten op. Het publiek heeft deze verhalen met grote liefde ontvangen. Dat verraste me. Hierdoor heb ik mijzelf kunnen ontdekken.’

Inmiddels wordt Ishmails werk als dichter en schrijver gepubliceerd. Zijn gedichten zijn te lezen in het Nederlands en in het Engels. Begin 2020 verscheen zijn eerste roman: A Hundred Golden Horses – A Journey to the Promised Land. Deze roman vertelt het verhaal van een jong kind dat door het leger wordt gerekruteerd. Als hij ontsnapt uit het trainingskamp, gaat hij op reis naar het Beloofde Land. Onderweg valt hij in handen van een mensenhandelaar. Uiteindelijk belandt hij in een vreemd land. Daar moet hij worstelen om een nieuw leven op te bouwen.

Positiviteit

‘De roman is geïnspireerd op mijn verhaal, mijn situatie en mijn karakter. Het kostte me vijf jaar om het op te schrijven en ik benaderde meer dan vijftig uitgevers om het te publiceren. Geen van de obstakels waarmee ik werd geconfronteerd, belette me om door te gaan, omdat ik geloofde in mezelf en in wat ik schrijf.’

Het succes dat Ishmail ‘uit het niets’ heeft verworven, vooral met de publicatie van zijn boek, moedigde hem aan om vast te houden aan zijn positieve kijk op het leven en aan zijn verlangen om ‘alle moeilijke dingen’ op papier te zetten. ‘Vasthouden aan de positieve kant van het leven is een keuze. Ik heb er vanaf het begin voor gekozen. Het hielp me mijn sterke punten te ontdekken en mezelf te ontwikkelen. Bij elke fase die ik passeer, zeg ik tegen de oude Ishmail: brave jongen. Ik ben trots op je. Laten we de reis vervolgen!’

In Nederland is er plek voor iedereen

Deze houding komt terug in zijn kijk op de Nederlandse samenleving en zijn integratie daarbinnen. Ook al is en blijft hij Afrikaan, hij heeft veel van Nederland geleerd. ‘Niet alle Nederlanders accepteren mijn aanwezigheid hier. Maar wat ik in de afgelopen zeven jaar heb ervaren, is dat velen van hen me verwelkomen. En dat er in Nederland plek is voor iedereen. Een plek die iedereen zelf moet veroveren.’

Die plek is voor Ishmail vooral Rotterdam, waar hij zich nu ‘volledig thuis’ voelt. ‘Rotterdam heeft een open samenleving, met mensen van verschillende achtergronden. Mensen zijn direct en beoordelen een ander niet op zijn achtergrond. Het is een multiculturele en gastvrije stad die mij met open armen heeft verwelkomd en die me heeft geholpen te worden wie ik vandaag ben.’

De impact van de burgeroorlog

Hoewel de burgeroorlog in Sierra Leone niet de directe reden was voor zijn vlucht, heeft deze een grote impact gehad op Ishmails leven en wereldbeeld. ‘De oorlog van toen ik klein was keert nog altijd terug in mijn nachtmerries. Vanwege de oorlog moest mijn vader me van school halen, en verloor ik een aantal van mijn familieleden. Door wat ik meemaakte ben ik stiller in mijn dagelijks leven en word ik gedwongen om altijd terug te kijken. Maar het dwingt me ook om te geloven dat ik kan overleven.’

‘Alle wereldburgers zouden hetzelfde paspoort moeten hebben’

Naast het schrijven werkt Ishmail samen met organisaties die vluchtelingen helpen. Hij geeft onder andere creatieve schrijfworkshops voor jonge vluchtelingen. Hij presenteert zich dan niet als vluchteling, maar ‘gewoon als Ishmail’. ‘Ik heb een achtergrond als vluchteling en ik schaam me daar niet voor. Maar ik geloof graag dat ik anderen inspireer via mijn werk, en niet alleen doordat ik hun nieuwsgierigheid naar de zielige vluchteling kan bevredigen. Vraag mij maar liever niet over vluchtelingen. Ik ben niet hun ambassadeur. Ik ben de ambassadeur van mijn eigen werk.’

Terwijl de hele wereld in brand lijkt te staan, klampt Ishmail zich vast aan zijn droom van ‘een open en gelijkwaardige wereld’, waarin niemand gedwongen is zijn land te verlaten. ‘Alle oorlogen, onrust en vluchtelingenstromen in de huidige wereld worden veroorzaakt door de ongelijkheid waarop de wereldorde is gebouwd. Er gaat dus veel mis. Maar de wereld verandert en ik ben optimist. Over ongeveer vijftig jaar zouden alle wereldburgers hetzelfde paspoort moeten hebben.’

Foto door Negin Zendegani

Dit interview is afkomstig uit het Handboek Journalistieke Inburgering. Benieuwd naar de rest van het Handboek? Download het via onfile.eu/handboek!