Ik ben mezelf een leven verschuldigd

In Iran wordt homoseksualiteit sterk afgekeurd, het wordt bestempeld als een ziekte. Je kan er zelfs de doodstraf voor krijgen. Firoozeh Farjadnia sprak Sahand, die om deze reden naar Europa wil vluchten. 

Op mijn scherm lees ik het nieuws: de Griekse grenspolitie heeft maandagochtend 2 maart een vluchteling vermoord aan de grens met Turkije. Het gaat om Ahmed Abu Emad uit Aleppo. Hij werd in zijn keel geschoten toen hij bij Ipsala de grens wilde oversteken. Met koude rillingen kijk ik naar zijn foto. Duizend vragen stromen door mijn hoofd.
Mijn telefoon gaat. Een jongen met een opvallende, zachte stem stelt zich voor: ‘Ik ben het, Sahand.’ Mijn gedachten zijn bij Ahmed. Het duurt enkele seconden voordat ik me onze belafspraak herinner.

Als hamster in een kooitje

Een tijdje terug kreeg ik een bericht van Sahand. Hij schreef dat hij moet vluchten uit Iran. Door zijn beroep en zijn homoseksuele geaardheid, leeft hij merendeels ondergronds. Hij ervaart voortdurend angst, stress en onrust. ‘Ik voel mij als een hamster die op een looprad rent in een kooi. Hier kan ik nooit het leven leiden dat bij mij past. Hier kan ik nooit laten zien wie ik echt ben,’ schreef hij.
Sahand is een jongen van 25. Hij werkt als make-upartiest, wat in Iran strikt verboden is voor mannen. Na zijn middelbare school moest hij van zijn ouders een studie architectuur volgen, wat hij niet wilde. Stiekem studeerde hij drie jaar lang aan de kunstacademie, maar de economische crisis in Iran dwong hem om een baan te zoeken.

Taboe

Met het geroezemoes van de stad op de achtergrond, vertelt Sahand: ‘Als kind was verkleden mijn favoriete spel. Ik veranderde en verborg mijzelf onder de make-up en kleding die ik zelf uitzocht. Mijn ouders vermoedden toen al dat ik niet voldeed aan het beeld dat zij hadden van een jongen. Later werd hun vermoeden bevestigd door mij gedrag, mijn stem en mijn voorkeuren. Wij spraken er nooit over. Elk van ons vermeed het doorbreken van het taboe.’
Sahand is even stil. Hij loopt op straat, het verkeersgeluid dringt zich op via de telefoonlijn. Het is daar negen uur ’s avonds en het is nog druk op straat in Teheran.

Beter trans dan homo

Iraanse ouders reageren verschillend op een homoseksueel kind. Sommigen willen er niks van weten. Anderen dreigen of gebruiken geweld om hun kind te dwingen zijn natuurlijke seksuele aard te verbergen en te vergeten. Voor sommigen is homoseksualiteit een ziekte die net als andere ziektes door artsen behandeld moet worden. Er zijn ook de ouders je ervan overtuigen dat je het mis hebt. Ze dwingen je tot hormoontherapie, of proberen je te overtuigen dat je transseksueel bent en een geslachtsverandering moet ondergaan. Transseksualiteit is namelijk wel geaccepteerd in Iran.

Heteroseksualiteit een kans geven

Na een zucht, vertelt Sahand met melancholische stem: ‘Toen ik achttien of negentien was heb ik mijzelf een paar keer gedwongen om seks te hebben met het andere geslacht. Dat kwam omdat artsen en psychologen, maar ook de media, een enorme druk op me uitoefenden om me ervan te overtuigen dat ik hetero was. Ik heb ook vaak zelfmoordgedachten en heb een keer een poging gedaan tot zelfdoding.’ Een schreeuwende man overstemt hem.

Moeilijk besluit

Sahand excuseert zich. ‘Heb je een moment? Ik loop een café binnen.’ Ik hoor zijn stappen. Een deur wordt piepend geopend en gaat weer dicht. De straatgeluiden blijven achter de deur. Een stoel wordt zachtjes verschoven over een stenen vloer.
Met droevige en gedempte stem vervolgt Sahand: ‘Mijn besluit om Iran te verlaten, maakt mij niet blij. Maar ik ben zo verdrietig door mijn omgeving. Er gaat geen dag voorbij dat ik niet uitgescholden of uitgelachen word om mijn stem, mijn gedrag of mijn keuzes. Of moet ik blijven en vechten, of moet ik weggaan. Ik heb ervoor gekozen om te vertrekken. Ik ben teleurgesteld in alles en iedereen. Volgens velen vertoon ik meisjesachtig gedrag, beoefen ik een vrouwelijk beroep en ben ik niet mannelijk genoeg.’ Zijn stem trilt.

Europa, een paradijs?

Hij ervaart een enorme druk die hem bijna uit zijn lijf en uit zijn land duwt. In de verte ziet hij een halfopen deur. De deur naar zijn geluk, binnen de grenzen van de EU. Op Sahands profielfoto zie ik een man met opgestoken rood haar. Maar als hij spreekt over de grenzen van de EU, doemt het gezicht van Ahmed Abu Emad in mijn hoofd op. Zijn donkere en dromerige ogen waren ook gericht op de deuren van de EU-grenzen die even half geopend leken. Ik verzamel de moed om tegen Sahand te zeggen hoe onmogelijk het is om de EU te bereiken. Ik moet hem zeggen dat tussen de grens van Turkije en Griekenland duizenden vluchtelingen in een niemandsland zijn beland. Vluchtelingen die geen kant op kunnen. Jongens die vluchten voor geweld, discriminatie en oorlog, maar bij de grens van de wieg van mensenrechten en beschaving, belanden in kou, armoede, geweld en misbruik.

Sahands wens

Maar de daadkrachtige stem van Sahand overtreft mij. ‘Ik ben mezelf een leven verschuldigd. Dit leven, de enige keer dat ik leef, alle dromen die in Iran niet kunnen uitkomen. Eigenlijk…’ Sahands stem wordt weer heel zacht, ‘Jaren dacht ik bij mijzelf dat ik niks met kinderen heb tot er op een dag een baby op mijn schoot werd gelegd. Ik mocht een paar uur op haar passen. Ineens voelde ik een intense liefde. Ik keek in haar onschuldige ogen en iets veranderde voorgoed in mij. Ik wil een leven waarin ik ook kinderen mag en kan hebben. In Iran is dat onmogelijk voor mij.’
Zachte Perzische muziek op de achtergrond maakt van zijn wens een droom. Relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht worden niet erkend in Iran. Trouwen en kinderen adopteren is er onmogelijk voor homoseksuelen. De wens van Sahand om vader te worden langs deze weg is een droom. Al zijn er homoseksuelen die vanwege de sociale controle toch trouwen en kinderen krijgen, met een geheime relatie ernaast. Een dubbelleven.

Roze onderwereld

Homoseksualiteit en alles wat eraan gekoppeld is gebeurt ondergronds. De LHBTQI+ gemeenschap is daardoor geïsoleerd en klein. Iedereen kent elkaar en er is een soort maffiawereldje ontstaan. Er is een beperkt aantal jongens dat geld en een groot huis heeft. Die organiseren feesten waar je de gelegenheid hebt om met andere homoseksuelen in contact te komen. Maar om op zulke feesten uitgenodigd te worden moet je aan hun verwachtingen voldoen. Je moet mooi zijn en liefst blond. Je moet knap zijn en ook grappig, je moet er honderd procent verzorgd uitzien en je moet je niet druk maken als ze jou voor hun eigen plezier uitlachen.

Een leven zonder taboes

Sahand neemt een slokje van zijn bestelde espresso. ‘Ik vraag mij af of het daar waar jij woont wel een ideale wereld is voor mij. Een wereld waar seksualiteit geen probleem is. Waar alles mag en kan ongeacht je geaardheid. Waar het er niet meer toe doet of je man, vrouw of beiden of geen van beiden bent. Mensen zullen zich tot elkaar aangetrokken voelen en elkaar liefhebben ongeacht maatschappelijke of religieuze taboes.’
Voorzichtig, om zijn droom niet te breken, zeg ik dat die ideale wereld niet bestaat. Het wordt eventjes stil. Iemand vraagt Sahand of hij nog iets wilt drinken. ‘Een bovengronds leven leiden is hier wel mogelijk,’ zeg ik. ‘Maar een paradijs is het niet. Ook hier worden mensen geplaagd, gepest en zelfs in elkaar geslagen alleen omdat zij homo zijn.’

Afscheid

We zuchten allebei. Sahand vraagt als laatste of ik een artikel uit een in Iran verboden webwinkel voor hem kan kopen en naar Iran sturen. Hij wil het als afscheidscadeau aan iemand geven. Ik beloof dat ik dat zal doen. En ik denk weer aan Ahmed, wat heeft hij aan zijn dierbaren gegeven toen hij zijn land moest verlaten? Wat heeft hij gezegd toen zij afscheid namen van elkaar?

Foto: Michael Kazarnowicz (CC BY-NC-SA 2.0)