Honderden Jemenieten zijn verdwenen

Strijdende partijen in de oorlog in Jemen ontvoeren tegenstanders en laten ze spoorloos verdwijnen. Honderden Jemenitische families verloren zo familieleden. Ook vrouwen worden ontvoerd. Daarop rust een maatschappelijk taboe, wat hulp bieden moeilijk maakt.

Op de ochtend van 12 augustus 2018 verliet Qaid Ahmed Farhan (45) zijn huis in de gemeente Moin, ten noordwesten van de Jemenitische hoofdstad Sanaa. Sinds die ochtend is Farhan niet meer teruggekeerd. Farhan was maatschappelijk actief voordat de oorlog in 2014 uitbrak, zonder banden te hebben met een politieke partij. Hij woonde in een gebied dat onder controle staat van gewapende Houthi’s. Zijn gezin is inmiddels uitgeput, van verdriet en van het zoeken. Zijn vrouw zorgt nu voor hun vijf kinderen.

Geheime dienst
In een exclusief interview met RFG Magazine vertelt de vrouw van Farhan dat ze hem overal heeft gezocht. ‘We hebben de politiebureaus en veiligheidsautoriteiten geïnformeerd en we hebben geen antwoord gekregen op onze vragen over zijn lot en verblijfplaats. Enkele maanden geleden kregen we een uitnodiging van de geheime dienst van de Houthi’s in Sanaa om hem te bezoeken in hun gevangenis, maar kort daarna annuleerden ze het bezoek onder het voorwendsel van een naamsverwarring. De vrouw van Farhan geeft aan dat ze het extreem zwaar heeft doordat ze niets weet over het lot van haar man, en doordat ze de verantwoordelijkheid draagt ​voor hun kinderen in een onvoorstelbaar moeilijke leefsituatie. Farhan is een van de honderden Jemenieten die zonder spoor verdwenen.

Intimidatie
In Jemen woeden al decennialang gewapende conflicten tussen het regeringsleger en verschillende afscheidingsbewegingen, waarbij de partijen hun toevlucht nemen tot methoden om tegenstanders te laten verdwijnen. Het aantal gedwongen verdwijningen nam sterk toe sinds eind 2014, toen het bloedige conflict uitbrak tussen de regeringstroepen enerzijds en de Houthi-rebellen anderzijds.

De Jemenitische mensenrechtenorganisatie Defense Foundation for Rights and Freedoms, die zich inzet voor het opsporen van verdwenen personen en willekeurig gearresteerden in Jemen, denkt dat de gedwongen verdwijningen bedoeld zijn om tegenstanders bang te maken en terreur in de samenleving te verspreiden. Ook de recente toename van het aantal slachtoffers moet volgens deze organisatie gezien worden als een vorm van intimidatie.

Getuigenverklaringen
Advocaat Huda Al-Sarari, die de organisatie leidt: ‘Sinds het uitbreken van de oorlog in Jemen in 2014 is het aantal verdwijningen toegenomen. De betrokken partijen gebruiken verdwijningen en willekeurige detentie als een manier om tegenstanders, activisten, mediaprofessionals en politici te intimideren.’ Al-Sarari documenteerde verdwijningen, martelingen, buitengerechtelijke executies, illegale arrestaties en invallen in huizen aan beide zijden van het conflict en legde getuigenverklaringen vast.

Vrouwen
Al-Sarari documenteerde de verdwijning van tenminste drie vrouwen. Hun lot is tot op dit moment onbekend. Al-Sariri benadrukt dat het bijzonder moeilijk is om de verdwijning van meisjes en vrouwen te documenteren en monitoren. De achtergebleven ouders en gezinsleden weigeren categorisch om te spreken over deze verdwijningen, omdat ze zich schamen dat de traditionele onaantastbaarheid van hun vrouwelijke familieleden geschonden is.

De Jemenitische activist bekritiseert het gebrek aan ondersteuning in Jemen om juridische verdediging en psychologische hulp te bieden aan slachtoffers van verdwijningen. Vrouwen die na een ontvoering terugkeren, worden geregeld verstoten door hun familie, uit schaamte. Zonder hulp belanden ze uiteindelijk op straat.

Maatschappelijke afwijzing
Op 30 augustus was de Internationale Dag van de Gedwongen Verdwijning. Dit was voor veel van de getroffen Jemenieten en activisten op social media een gelegenheid om hun stem te verheffen en deze praktijken te verwerpen. Activisten en lokale mensenrechtenorganisaties hekelden de wijdverbreide en systematische ‘verdwijningen’ door de strijdende partijen in Jemen. Ook maakten enkele kunstenaars de afgelopen periode muurschilderingen in steden, waaronder Sanaa, vooral voor degenen die al decennia lang verdwenen zijn en van wie het lot onbekend is.

Misdaad tegen de menselijkheid
De Yemeni Coalition for Monitoring Human Rights Violations, een onafhankelijke mensenrechtencoalitie, zegt dat gedwongen verdwijningen een ernstige schending zijn van de mensenrechtenwetgeving. Het internationaal humanitair recht noemt ze een ‘misdaad tegen de menselijkheid’.

De coalitie riep in een persverklaring de Jemenitische regering, de Houthi’s en alle andere strijdende partijen in het land op om het lot van de ontvoerden te onthullen, hen vrij te laten, hen schadeloos te stellen en degenen die verantwoordelijk zijn voor deze misdaad te vervolgen en te straffen. Daarnaast riep de coalitie de Jemenitische regering op om zowel het Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof en The International Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearance (ICPPED) snel te ratificeren.

De naam van Qaid Ahmed Farhan is gefingeerd, om zijn privacy te beschermen. 

Cijfers

• Gedwongen verdwijningen in Jemen sinds eind 2014: 3.862
• ‘Verdwenen’ personen die sinds 2014 stierven door foltering (waarna hun lichamen werden overgedragen aan de familie): 81

Bron: Abductees Mothers Association

Foto: Moeders van ontvoerden demonstreren voor het Hoge Commissariaat voor de Mensenrechten in Sanaa. Bron: Abductees Mothers Association.