Hoe Afghaanse vrouwen zich verzetten tegen de onderdrukking van de Taliban

“Beste vrienden,

Ik was vorige week in Kabul en op de dag dat ik daar aankwam, viel de Taliban de stad Haraat binnen. Ik ben toen heel bang geworden door wat daar is gebeurd. En ik heb meteen een nieuw vliegticket gekocht om op 15 augustus, zo snel mogelijk naar Nederland terug te komen. Het was een zorgelijk sfeer, maar niemand kon toen voorspellen dat de Taliban zo snel en zonder enig verzet van de regering Kabul kon overnemen.

Jullie zullen niet geloven wat ik op de luchthaven van Kabul heb meegemaakt. Toen ik eindelijk met de anderen in het vliegtuig stapte om eerst naar Pakistan te reizen, mochten we niet opstijgen. Alleen Amerikaanse vliegtuigen mochten weg. We zaten vijf uur in het vliegtuig, zonder enig contact met de luchtleiding. Onze Pakistaanse piloot moest wachten en keek hulpeloos toe, en uiteindelijk werd onze vlucht geannuleerd. Onze piloot wilde toch, koste wat het kost, vanuit Kabul naar Pakistan vliegen. Daarom deed hij iets ongelofelijks; zonder toestemming steeg hij op vanaf de luchthaven in Kabul. Dat was natuurlijk erg riskant vanwege mogelijke botsingen met andere vliegtuigen in de lucht.

Naast mij in het vliegtuig zaten beroemde mensen, waaronder een bekende vrouwelijke Afghaanse zangeres, en vele anderen die hun dierbare stad moesten verlaten. Onze piloot legde later uit in een interview hoe gevaarlijk zijn vlucht was en wat hij moest doen om een mogelijke botsing met andere vliegtuigen te voorkomen. Toen ik dat hoorde, dacht ik dat engelen ons hebben geholpen. Het was een wonder. We hadden echt geluk gehad, want vijf minuten na ons vertrek werd het vliegveld van Kabul een slagveld, en duizenden stroomden toe om naar het buitenland te vluchten.”

Facebook

Ik las dit verhaal op de Facebookpagina van een vriendin van mij en kreeg er kippenvel van. Die dag, op 15 augustus 2021, zat ik – net als vele anderen – met bedroefde ogen voor de televisie te kijken naar wat er daar in Kabul gebeurde. Ik keek naar een ongelooflijke chaos door extreem onmenselijke omstandigheden. Mannen, vrouwen en kinderen die rennen voor hun leven, om zichzelf te redden. Sommigen hebben geluk; die zijn met honderden anderen in een vliegtuig terechtgekomen en zo hun land ontvlucht.

Ondanks alle waarschuwingen werd het op 26 augustus voor hen toch nog een echte hel. Bovenop de chaos op de luchthaven van Kabul vond een bombardement plaats, veroorzaakt door een zelfmoordterrorist. Deze criminele actie – die later door IS werd opgeëist – kostte meer dan honderd mensen het leven, onder wie dertien Amerikaanse soldaten.

De mislukte oorlog

En nu? Afghanistan is weer in handen van de Taliban. Na 20 jaar oorlog die miljarden dollars en duizenden levens heeft gekost. Het proces van machtsverschuiving in Afghanistan was al aan de gang. En toch vraagt men zich af: hoe kon dit allemaal gebeuren? Waarom zo’n einde aan een zo’n lange oorlog?

Hoe is het mogelijk dat de VS en andere westerse landen niet eerder op een evacuatie en de gevolgen daarvan voorbereid waren? De VS en de EU-landen waren verantwoordelijk om ten minste hun Afghaanse medewerkers te steunen en te beschermen. Aan die vreselijke evacuatie van vluchtende mensen uit Kabul is nu bijna een einde gekomen, maar een van de gevolgen voor het nieuwe Taliban-Afghanistan is helaas dat er een nieuwe stroom asielzoekers op gang komt. Niet alleen naar de buurlanden, maar ook naar het westen.

Paper Tigers

Op social media uiten Afghanen dagelijks hun afkeer en teleurstelling over de actuele ontwikkelingen. Zij beschuldigen hun voormalige president Mohammad Ashraf Ghani, maar ook de VS, Joe Biden en de NAVO-landen, over wat er in hun land gebeurt. Wat ze elke dag schrijven, heeft te maken met hun directe ervaringen, met chaos en angst in de steden en met de nieuwe beperkingen die de Taliban hebben ingevoerd. Vrouwen schrijven over hun zorgen, woede en pijn, hetgeen volkomen terecht is. Ze durven niet meer op straat te lopen; werkende vrouwen moeten voorlopig thuis blijven. Zij zijn in de war en weten niet wat hen te wachten staat.

Afghaanse burgers beschuldigen ook hun slappe en voortvluchtige president Mohammad Ashraf Ghani, die in plaats van zich tegen de Taliban te verzetten, het land heeft verlaten. En dat terwijl zijn regering met zijn moderne leger en mogelijkheden, op de steun en het draagvlak van zijn burgers kon rekenen. Het was al bekend dat de corruptie binnen deze regering hoog was, maar hun manier van optreden bij deze machtswisseling was ook zeer hypocriet en laf.

Fawzia Koofi, een bekende politica en feminist, woont nog steeds met haar dochters in Kabul. De politica is oud-lid van het Afghaanse parlement en de enige vrouw tijdens de vredesonderhandelingen met de Taliban. Zij schrijft op haar Facebookpagina:
“Ik schrijf nu over mijn eigen observaties. Er was aan niets gebrek, we hadden genoeg wapens, luchtmacht en andere capaciteiten, het enige wat ontbrak was het gebrek aan moreel en management van onze Paper Tigers.”

Koofi is de enige vrouw die een politieke partij in haar land heeft opgericht en tijdens haar carrière meerdere aanslagen op haar leven heeft overleefd, waaronder één in de zomer van 2020 toen ze met vredesonderhandelingen bezig was.

Op 12 augustus vertelde Koofi in een interview met de Amerikaanse CBS Radio over haar zorgen en angsten voor de gevolgen in het land als de Taliban de politieke arena helemaal veroverd hebben. Ze zei toen: “Ik zal zo lang mogelijk in Afghanistan blijven. En in de tussentijd weet ik niet wat er morgen met mij zal gebeuren, B-52 vliegtuigen en raketten, de supermachten, de NAVO, niemand was in staat om de Taliban te verslaan. Maar de Taliban zijn niet bang voor hen. Ze zijn bang voor de vrouw.”

Verzet van Afghaanse vrouwen

Vrouwen in Afghanistan hebben in de jaren negentig onder het bewind van de toenmalige Taliban allerlei vormen van genderdiscriminatie, gedwongen huwelijken en veel andere ellende meegemaakt. Meisjes mochten niet naar school, vrouwen moesten thuisblijven en zelfs niet alleen op straat lopen.

De afgelopen 20 jaar en werd het leven voor vrouwen – vooral in de grote steden in Afghanistan – geleidelijk beter. De aanwezigheid van vrouwen in de Afghaanse maatschappij is toen toegenomen. Met de steun van allerlei internationale organisaties werden zij weer zichtbaar en actiever in het onderwijs, de zorg, politiek, media en kunst.
Als de internationale gemeenschap Afghaanse vrouwen niet steunen en verdedigen, zullen de recente ontwikkelingen volgens Fawzia Koofi voor niets zijn geweest. De Taliban zal de vrijheid van deze vrouwen flink beperken.

Toch zitten ook de vrouwen in Kabul niet stil. Op 18 augustus is een kleine groep vrouwen met spandoeken in de lege straten van Kabul verschenen om tegen de macht van de Taliban te protesteren. Langzaam maar zeker durven meer vrouwen in grote groepen te protesteren. Dit gebeurt ook in andere steden, zoals in de West-Afghaanse stad Haraat.

Op 3 september kwamen tientallen vrouwen bij het presidentiële paleis in Kabul bij elkaar om tegen de beperkende maatregelen voor vrouwen te demonstreren. Zij eisten hun rechten en vrijheden. Deze vrouwen verdedigen hun politieke en maatschappelijk aanwezigheid en willen een actieve rol in de samenleving. Zij riepen onder andere:

“Wees niet bang, wees niet bang, we zijn allemaal samen”

“Vrouwen kunnen niet worden geëlimineerd”

“Een stad zonder vrouw stinkt”

“Een land zonder vrouwen, is een dood land”

“Vrouwenvrijheid is mensenvrijheid”

Hun acties werden meteen door de Taliban onderdrukt. Op Facebook zag ik op een video een verslag over Narges Sadat, een van de vrouwen in Kabul, met haar gezicht onder het bloed. Zij werd tijdens een vrouwen-protestactie in Kabul door Talibanaanhangers aangevallen en raakte hierbij gewond.

Afghaanse vrouwen zijn natuurlijk niet de enigen die tegen de Taliban moeten vechten. Meteen na de val van Kabul kwamen oppositiegroepen in de provincie Panjshir bij elkaar en hebben een gewapend verzet tegen de Taliban opgericht.

De EU en de Taliban

Voorzitter van de EU-commissie Ursula von der Leyen vertelde in een interview op 21 augustus dat het Europese Parlement de Taliban niet erkent en niet met hen onderhandelen wil. “We horen de Taliban goed, maar we beoordelen ze vooral op hun daden en bedoelingen”, had Von der Leyen al gezegd na een bezoek aan een Afghaans evacuatiecentrum.

Het hoofd van de Europese Commissie zei dat zij voorstelde om de humanitaire hulp van de EU aan Afghanistan te verhogen. De Europese Unie heeft dit jaar 67 miljoen dollar aan deze hulp aan Afghanistan uitgegeven.

De voorwaarden van deze ontwikkelingshulp van de EU blijft: het in acht houden van mensenrechten, een goede behandeling van minderheden en de erkenning van de rechten van vrouwen en meisjes.

Zolang de Taliban de vrijheden van vrouwen inperkt, blijft het verzet van de vrouwen groeien. De afgelopen weken zijn er in verschillende steden demonstraties georganiseerd. Ondertussen meldt de Taliban dat alle vormen van protest op straat verboden zijn.

Beeld: ANP / Wali Sabawoon (boven) | ANP / Fawzia Koofi Press Team