‘Het was een verademing dat ik mijn beroep weer kon uitoefenen’

25 jaar lang was Stichting ONfile een thuishaven voor gevluchte mediamakers. Begin dit jaar werd de stichting ontbonden. Schrijver en documentairemaker Antonije Nino Žalica interviewde zes mensen die in de loop der jaren betrokken waren bij ONfile, als bestuurder, medewerker of lid. De interviews werden gepubliceerd in het boekje ‘Het voelde als thuiskomen’ – Een terugblik op 25 jaar ONfile. De komende tijd publiceren we de gesprekken ook bij RFG. In deze tweede aflevering: journalist en dichter Amal Karam 

“Ik heb een turbulent leven gehad. Cultuur, kunst, journalistiek en poëzie waren voor mij belangrijke steunpilaren. Alleen al het feit dat ik in een ander land geboren ben en op verschillende plaatsen heb gewoond, gestudeerd en gewerkt voordat ik in Nederland belandde, bewijst hoe turbulent mijn leven is. Dat is moeilijk maar tegelijk mooi. Op dit moment is mijn leven stabiel: ik heb een leuke baan in het onderwijs, ik schrijf poëzie, ik draag voor op verschillende podia en ik ben maatschappelijk actief.”

Van Beirout naar Damascus

“Ik ben in 1969 als Palestijnse vluchteling geboren in Libanon. Studeren in Libanon was voor mij financieel niet mogelijk. Ik woonde lange tijd in het zuiden van het land en kon na al die oorlogen een woning en een studie in Beiroet, waar de universiteit was, niet betalen. Dus ging ik in het begin van de jaren tachtig studeren aan de universiteit van Damascus in Syrië. Vanaf mijn middelbareschooltijd schreef ik gedichten en verhalen voor een tijdschrift dat verbonden was aan een onafhankelijke Palestijnse politieke partij in Damascus. De redactie bood mij aan om daar naar de universiteit te komen. In Damascus was alles goedkoper en was het bovendien makkelijker om woonruimte te vinden, en ik kon bij het tijdschrift werken als beginnend journalist. Ik kreeg er een goede training van professionele journalisten. Er was een professor die mij begeleidde: hij werd een soort mentor voor mij. Hij keek de vertalingen na die ik maakte voor het Engelse nieuwsbulletin van de partij.
Op een gegeven moment werd ik politiek heel actief en heb ik veel facetten van de journalistiek uitgeoefend. Het was een spannende tijd, uiteindelijk was het niet meer veilig en moest ik vluchten naar Nederland.”

Mijn leven stond stil

“Rond 1997 of 1998 kwam ik voor het eerst in contact met ONfile. Ik was net in Nederland en verbleef in een AZC in Dronten. Ik had geen flikker te doen. Helemaal niks! En je wilt iets kunnen doen. Ik was gewend aan een actief leven met studeren, werken, activiteiten, altijd en overal. In Nederland stond mijn leven plotseling stil. Dat was echt bijna dodelijk. Als je stilstaat, ga je piekeren en loop je het risico dat je depressief wordt. Ik ging overal activiteiten zoeken: we begonnen bijvoorbeeld een atelier in het AZC waar bewoners konden schilderen en kunst maken. Een aardige man van VluchtelingenWerk zei tegen mij: ‘Er is een organisatie in Amsterdam. Ga daar eens kennismaken. Ik bel ze en ik maak een afspraak voor je!’ Zelf had ik nog geen telefoon.

De kennismaking met ONfile veranderde veel voor mij. Via ONfile kon ik journalistieke opleidingen volgen, in Amsterdam en in Hilversum bij de Wereldomroep. Ik begon contacten op te bouwen met verschillende journalisten. In Het Parool Theater organiseerden we maandelijks journalisten- en schrijverscafés. Dat waren zeer interessante ontmoetingen;  klein maar fijn. Zo groeide mijn netwerk.
ONfile organiseerde bovendien diverse cursussen en trainingen voor haar leden. Er was bijvoorbeeld een camjo-training waarbij we met camera’s de straat opgingen om filmpjes en reportages te maken. Later leerden we hoe we dit videomateriaal moesten bewerken. Dat was echt interessant en opwindend. Het was fijn dat ik me kon onttrekken aan het isolement en de benauwende sfeer van het AZC. Ook het feit dat ik mijn beroep weer kon uitoefenen, vond ik een verademing.

Door de trainingen en cursussen van ONfile kon ik mijn kennis opfrissen. Ik kreeg opdrachten van enkele kranten en tijdschriften, zoals een interview met een Kamerlid of met een staatssecretaris. Dat was vaak op vrijwillige basis of tegen een kleine vergoeding, omdat ik geen verblijfsvergunning had en daarom geen betaald werk mocht verrichten. Helaas was dat ook de reden dat ik steeds minder opdrachten binnenkreeg.”

Stadsdichter

“Ik woonde tweeënhalf jaar in AZC Dronten, echt in the middle of nowhere, je kon nergens heen. Daarna werden we als bewoners van het AZC overgeplaatst naar een locatie in Zeewolde. Dat was nog erger, een geïsoleerde plek in een bos. Vervolgens werd ik weer teruggestuurd naar Dronten. Ik heb toen zelf maar uitgezocht of er een AZC was bij een stad waar er wél mogelijkheden waren voor studie en werk. Zo kwam ik uit op Nijmegen. Gelukkig kon ik worden overgeplaatst. In Nijmegen heb ik me ingeschreven voor taallessen. Die betaalde ik zelf met het geld dat ik verdiende met het bezorgen van kranten. Ik maakte er grapjes over: ik ben nog steeds journalist – ik breng het nieuws nu letterlijk naar mensen toe!

In 2017 en 2018 was ik de stadsdichter van Nijmegen. Toen ze mij belden met de vraag of ik stadsdichter wilde worden, was ik aanvankelijk sceptisch. Hadden ze mij gekozen omdat ik een vluchteling was, een niet-Nederlandse, een vrouw? Maar er werd duidelijk gezegd: ‘Je bent een heel goede dichter. We hebben een commissie die dichters selecteert op de kwaliteit van hun werk’.
Toen heb ik ja gezegd. Het was een bekroning van mijn dichterschap en een erkenning van mijn talent, want het is bijna onbestaanbaar dat een dichter die niet in Nederland geboren is, gekozen wordt als stadsdichter. Toen ik een bijeenkomst van stadsdichters en dorpsdichters bezocht in Lelystad was ik de enige die niet in Nederland geboren was. Het stadsdichterschap van Nijmegen blijft een mijlpaal in mijn carrière.

Schrijven in het algemeen en poëzie schrijven in het bijzonder waren voor mij een uitlaatklep. Ze boden een ontsnapping uit de uitzichtloze situatie waarin ik me lange tijd bevond. Doordat ik altijd actief ben gebleven als schrijver slaagde ik erin om me te concentreren op nuttige, constructieve dingen in mijn leven. Ik kon mijn verdriet en woede en mijn zorgen parkeren. Zo heb ik al die moeilijke periodes in mijn leven overleefd.”

Wekelijkse column

“Mijn Nederlands was in die tijd nog niet zo goed. Ik raakte bovendien ook uitgeprocedeerd. Die twee redenen belemmerden mijn journalistieke carrière.  Dus ging ik meer voor mijzelf schrijven, voornamelijk poëzie en verhalen. Ik schreef over mijn ervaringen en de psychische impact van mijn situatie als vluchteling en uitgeprocedeerde asielzoeker.

Af en toe werd ik gevraagd om een bijdrage te leveren aan een gezamenlijke poëzie- of verhalenbundel. Ik heb bijvoorbeeld meegewerkt aan ‘Tori Tandoori. Wereldverhalen van Amsterdam’, een kinderboek dat werd uitgedeeld op alle basisscholen. Ik heb ook een bijdrage geleverd aan de ONfile-publicatie ‘Thuis’, een bundel met verhalen over leven in ballingschap. Ook heb ik een paar keer gedichten voorgedragen tijdens bijeenkomsten van ONfile. Zo werd ik bekender als schrijver en dichter dan als journalist. Al schreef ik hier in Nijmegen ook voor de kranten. Ik had onder meer zes jaar lang een wekelijkse column in De Gelderlander.

Toen ik me in Nijmegen vestigde, kwamen mijn activiteiten voor ONfile op een lager pitje te staan. Wel was ik nog enige tijd bestuurslid van ONfile. Het was een mooie gewoonte dat er altijd twee plaatsen in het bestuur speciaal werden gereserveerd voor leden. Ik ben er trots op gekozen te zijn door een algemene ledenvergadering, het was een democratisch proces.”

Het einde van landelijke multiculturele organisaties

“Ik vind het super jammer dat ONfile niet meer bestaat. Vroeger was er meer interesse vanuit de politiek om multiculturele organisaties te ondersteunen. Multiculturele organisaties krijgen klappen. De politieke sfeer in Nederland is omgeslagen. Ze denken dat dit soort organisaties vooral geld kosten, maar ik denk dat ze juist hard nodig zijn. Het zijn de beste instrumenten voor de integratie van nieuwkomers.

Dankzij het werk van ONfile en andere organisaties leren nieuwkomers hoe ze kunnen werken in Nederland, maar ook dat het belangrijk is om in hun eigen talent te investeren. Ik werkte in Nijmegen negen jaar als vrijwilliger voor de Werkgroep Hulp aan Asielzoekers (later de Oase genoemd). Het was de enige club in Nijmegen die multiculturele activiteiten organiseerde voor mensen uit alle landen van de wereld. Tijdens de Nijmeegse Vierdaagse hadden we een heel terrein, met muziek, catering, een theehuis en poëzie. Helaas is ook voor deze organisatie de subsidie stopgezet.

Ik zou het fijn vinden als ik in contact blijf met de journalisten van ONfile. We hebben elkaar en ons eigen netwerk nodig – niet alleen beroepsmatig, maar ook omdat we lotgenoten zijn. We hebben dezelfde levensverhalen, alleen met een andere kleur of een andere wending.”

Fotografie: Negin Zendegani

‘Het voelde als thuiskomen’ – Een terugblik op 25 jaar ONfile is te koop voor €10 (incl. verzendkosten binnen NL). Bestellen? Stuur een mail met uw adresgegevens naar redactie@rfgmedia.nl o.v.v. ‘Jubileumboek ONfile’.