Een collectieve nachtmerrie

‘Bijna elke gevluchte Syriër is wel eens wakker geschrokken van deze nachtmerrie,’ vertelt Yazan Rabee. ‘Je bent terug in Syrië. Je bent een ID vergeten, je mist een document of een papier en dan is de hel losgebroken. De militairen van Assad achtervolgen je en je rent voor je leven.’

Yazan maakte Back, een korte documentaire over het collectieve trauma van Syriërs vanuit een persoonlijk perspectief. Tijdens zijn studietijd aan de St. Joost School of Art & design in Breda leerde Yazan dat het belangrijk is om je eigen verhaal te vertellen. Door zijn eigen nachtmerrie te delen, creëert hij een portret van Syriërs, hun omstandigheden en hun collectieve angst. Back werd vertoond op de Nederlandse filmfestival in Utrecht. De film is ook te zien via Picl.nl en binnenkort op het Shortcutz festival bij het EYE filmmuseum in Amsterdam. Yazan is erg blij met de reacties, vooral die van zijn familie. ‘Mijn vader heeft mij een grote knuffel gegeven toen hij de film zag. Dat was heel groots voor mij.’

Muren hebben oren

‘Ik ben erg geïnteresseerd in de psychologie van de mens,’ vertelt Yazan. ‘De film gaat over de complexiteit van trauma. Ik zoek naar de oorsprong. Is het ontstaan in het afgelopen decennium, toen de burgeropstand escaleerde naar een oorlog, of hebben oudere generaties dit ook meegemaakt?’ Hij refereert naar de heerschappij Hafez al-Assad, de vader van de huidige dictator Bashar al-Assad. Net als onder de Bashar werd het regime van Assad senior gekenmerkt door misdaden en de angsten en trauma’s veroorzaakt door het leven in een land waar de muren oren hebben. 

‘Hoe kan een dictatuur veilig zijn?

Dat veel mensen in Europa onderschatten hoe ernstig de situatie in Syrië is, raakt Yazan enorm. Denemarken verklaarde Syrië een veilig land en besloot vluchtelingen terug te sturen. Om zich heen hoort Yazan mensen zeggen dat de oorlog in Syrië voorbij is. ‘Maar hoe kan een dictatuur ooit veilig zijn?’ vraagt hij zich af. ‘Mijn film is een reminder dat het wrede regime van al-Assad er nog steeds is en dat mensen in Syrië nog steeds aan het lijden zijn.’

Jeugddroom

Yazan is de eerste filmmaker in zijn familie. In het verleden was zijn familie een beetje sceptisch over een toekomst in de filmindustrie. In Aleppo, waar hij opgroeide, studeerde hij civiele techniek, een meer conventionele keuze die veiliger leek. Maar van jongs af aan hield Yazan van films. Tijdens zijn verblijf in Turkije besloot hij, geïnspireerd door het werk van o.a. Tarkovski, Kiarostami en Sokoerov, dat hij zijn jeugddroom waar wilde maken. In Syrië schreef hij al verhalen en maakte hij foto’s met zijn telefoon. ‘Het waren duistere verhalen,’ zegt Yazan. ‘Een echte kunstenaar behandelt tragedie en de moeilijke dingen in het leven, denk ik.’

Een vriend die Yazan bezocht in Turkije zag de potentie van zijn talent. Hij suggereerde dat Yazan, net als hem, ook de filmwereld moest gaan. ‘Waarom niet eigenlijk?,’ dacht Yazan. In een film kun je een hele wereld creëren met andere kunstvormen zoals muziek, geluid en dans. ‘Een krachtige film is een film die je emotioneert en een boodschap communiceert door elementen te combineren.’ Het creëren van een andere wereld is iets wat hij koestert. ‘Een filmmaker maakt de films die hij graag ziet. Dat vind ik krachtig en bijzonder.’

Foto boven dit artikel: Yazan Rabee, door Judy Karajoli