De hijab is de achilleshiel van de ayatollahs

Forough Tamimi was erbij toen vrouwen in 1979 de straat op gingen om te demonstreren tegen de verplichte hijab en andere vrouwonvriendelijke wetten en regels. In die tijd kregen de vrouwen weinig steun. Mannelijke oppositieleden vonden het een luxeprobleem. Nu is dat anders. De huidige revolutie is seculier en feministisch. ‘Als de verplichte hijab wordt afgeschaft, zal het Iraanse regime uiteenvallen. Wat de Berlijnse muur was voor de DDR, is de hijab voor de ayatollahs.’

Ik hoorde de stem van Yalda op Instagram en ik kreeg er kippenvel van. Yalda Agha Fazli was een jonge vrouw van 19 jaar. Ze zei: “Luister, ik zeg dat ik in mijn hele leven nog nooit zoiets heb meegemaakt. In de laatste 13 dagen werd ik voortdurend in elkaar geslagen, waardoor ik mijn stem heb verloren, want ik was alleen aan het gillen en gillen. Maar ik zei nooit iets tegen hen, niet dat ik spijt heb of dat ik iets fout heb gedaan.”

Yalda werd in de eerste week van november 2022 tijdens een massaal protest in Teheran opgepakt en zat twee weken vast. Blijkbaar heeft ze een week na haar vrijlating zelfmoord gepleegd. Is ze vermoord of was het zelfdoding? Haar ziel was al dood toen ze gemarteld werd.

Yalda is niet de enige. Nika Shakarami was 16 jaar oud toen ze in oktober op staat tijdens een protest werd ontvoerd, gemarteld en vermoord. De Iraanse regering beweert dat Nika vanuit een hoog gebouw naar beneden is gevallen. Maar haar familie kan bewijzen dat ze door de geheime dienst vermoord is. Nika, Yalda en vele anderen kwamen om omdat ze vrije mensen wilden zijn.

Seculier en feministisch

Iraniërs zijn vastbesloten om het islamitische regime uit de politieke arena van hun land te verdrijven. Al twee en een halve maand scanderen jonge vrouwen en mannen met lege handen ‘vrouw, leven en vrijheid’. Hun vreedzame protesten worden door de politie en door ongeüniformeerde geheim agenten neergeslagen. Vele demonstranten werden doodgeschoten. Maar hun strijd gaat door. In deze nieuwe revolutie spelen Iraanse vrouwen een belangrijke rol. Jonge vrouwen demonstreren in groten getale tegen de discriminerende religieuze wetten en het regime van de ayatollahs. De nieuwe protestbeweging is voornamelijk seculier en feministisch.

Vijand van God

Steeds meer Iraniërs roepen ‘dood aan de Islamitische Republiek’, omdat zij er al 43 jaar lang getuige van zijn hoe met een op de sharia gebaseerde grondwet hun dagelijkse leven onmogelijk gemaakt wordt. Van de Iraniërs die het islamitische regime afkeuren, beschouwt 76 procent religie niet als een bepalende factor in hun leven.
Sinds de protesten begonnen, werden zeker 14.000 mensen opgepakt en vastgezet. Meer dan vierhonderd mensen, waaronder pubers en kleine kinderen, werden op straat door de politie vermoord. Onderzoek van CNN laat zien hoe meisjes en jongens gemarteld en verkracht worden in gevangenissen als een vorm van straf. Meerdere demonstranten werden ter dood veroordeeld.

Bovendien heeft de Iraanse regering in de afgelopen tijd een grote groep journalisten, kunstenaars en mensenrechtenactivisten gearresteerd. Niemand weet wat hen te wachten staat. Toomaj Salehi, een bekende rapper, werd opgepakt en gemarteld. De islamitische rechtbank noemde hem een ‘afvallige en vijand van God’, een beschuldiging waarop de doodstraf staat.

Roep het luid, haar naam was Mahsa  

Het begon in september 2022 met de arrestatie van Mahsa Amini, een 22-jarige vrouw uit de provincie Koerdistan. Ze werd in Teheran door de moraalpolitie opgepakt en in elkaar geslagen vanwege een losse hoofddoek. Mahsa lag drie dagen in coma voordat ze op 16 september overleed. De Iraanse autoriteiten ontkennen dat Mahsa is vermoord. Zelfs na het publiceren van Mahsas medische gegevens door haar familie is de verantwoordelijke dader niet opgepakt.

Deze vreselijke moord veroorzaakte een grote publieke schok. Woedende Iraanse jongeren gaven uiting aan hun onvrede op Twitter, waar de hashtag #Mahsa in korte tijd 275 miljoen keer werd gebruikt, een record voor het platform. De reacties op Twitter waren de vonk voor het begin van massale protesten. Deze hebben zich in een paar weken uitgebreid naar meer dan 150 steden in Iran en zijn nog steeds gaande. De nieuwe feministische politieke beweging wordt wereldwijd door bekende en onbekende vrouwen en mannen gesteund. Allemaal roepen ze ‘Vrouw, leven en vrijheid’. Het afknippen van een pluk haar door een vrouw, een Koerdische rouw- traditie, is een symbool geworden voor solidariteit met de Iraanse vrouw.

De wereld is ondertussen getuige van een gigantische solidariteitsbeweging binnen de Iraanse diaspora. Duizenden Iraniërs kwamen bij elkaar in de straten van Washington, Parijs, Londen, Rome, Amsterdam en andere steden. De verbazingwekkende solidariteit van honderdduizend Iraniërs die op 22 oktober uit EU-landen naar Berlijn kwamen voor een protestmars, heeft de EU-landen wakker geschud. Het Europese Parlement werd gedwongen om met extra sancties de relatie met Iran te heroverwegen.

43 jaar onderdrukking en vrouwendiscriminatie  

Sinds de revolutie van 1979 zijn veertig jaar lang duizenden politieke tegenstanders en religieuze en etnische minderheden naar de gevangenis gestuurd, gemarteld of geëxecuteerd. In deze periode werden de burgers in Iran niet alleen beroofd van hun politieke, sociale en individuele vrijheden, maar werden ze ook armer en kwetsbaarder door de corruptie binnen de regering en de oneerlijke verdeling van de welvaart.
In de lijsten met ontwikkelingsindicatoren van de VN, staat Iran vaak helemaal onderaan. Dit ondanks het feit dat Iran beschikt over grote voorraden olie, gas en andere natuurlijke rijkdommen. Op dit moment leven meer dan 20 miljoen Iraniërs onder de armoedegrens.

Veel van mijn generatiegenoten hebben diepe spijt dat zij in 1979 de sjah, in feite een moderne dictator, hebben ingeruild voor het middeleeuwse regime van de ayatollahs. Eerlijk gezegd vind ik dit een begrijpelijke gedachte. Iraanse vrouwen hadden voor de Islamitische revolutie veel meer rechten en vrijheden.

Vrouwen van mijn generatie 

Ik kijk naar de foto’s van Mahsa, Yalda en Nika, en herinner me hoe ik tijdens een studentenprotest in 1979 na een aanval van de politie op straat in een modderstroom was gevallen. Uiteindelijk heeft een echtpaar mij geholpen en in hun badkamer verstopt, totdat het op straat weer veilig was en ik naar huis kon. Net als de huidige generatie vocht ook mijn generatie op straat voor politieke vrijheid, maar onze inzet en offers leidden helaas niet tot meer vrijheid en gelijkheid in de samenleving.

Onder het islamitische regime verloren vrouwen al hun eerder verworven rechten. Ik herinner me dat op 8 maart 1979 het eerste grote protest door vrouwen werd georganiseerd tegen de verplichte hijab. Op die dag kwamen 30.000 vrouwen samen in de straten van Teheran. Ook toen al werden ze tijdens protestacties in elkaar geslagen en vernederd.

In die periode werd de strijd van vrouwen door geen enkele politieke partij of oppositiegroep verdedigd of gesteund. Integendeel: zij werden door de oppositie bekritiseerd, want in hun ogen ging het om een luxeprobleem voor rijke en moderne vrouwen. De verplichte hijab was voor de meeste mannen in de oppositie geen serieus agendapunt. Een grote fout, want het leidde tot meer vrouwendiscriminatie. Al snel verloren vrouwen ook andere rechten, waaronder het recht om te scheiden en het recht om abortus te plegen.

De Berlijnse muur van de ayatollahs 

Het islamitische regime heeft de laatste 43 jaar vrouwen steeds meer onder druk gezet om de verplichte hijab te accepteren. Dit beleid heeft miljoenen gekost, duizenden vrouwen werden opgepakt en gestraft omdat zij zich niet aan de regels hielden. In feite is de hijab de achilleshiel van het regime, een ideologisch symbool dat koste wat kost gehandhaafd moet worden. Volgens Masih Alinejad, een bekende journaliste en de initiatiefnemer van een anti-hijab campagne, is de betekenis van de hijab voor het islamitische regime vergelijkbaar met die van de Berlijnse muur voor de DDR. Als de verplichte hijab wordt afgeschaft, zal de macht van de ayatollahs verkruimelen.

De nieuwe generatie vrouwen van Iran heeft een sterke feministische beweging op gang gebracht. Gelukkig is er ook een nieuwe generatie mannen opgestaan die voorstander is van vrouwenrechten. Zij aan zij met vrouwen roepen ze op straat ‘Vrouw, leven, vrijheid’. Uit een anonieme digitale peiling blijkt dat 78 procent van de Iraniërs tussen 20 en 29 jaar, 68 procent tussen 30 en 49 en 74 procent ouder dan 50 jaar tegen de verplichte hijab is. Iraniërs geloven niet langer dat de sociale problemen van het land door verkiezingen en hervormingen kunnen worden opgelost. In hetzelfde onderzoek concluderen de onderzoekers dat 84 procent van de tegenstanders van de hijab ook voor een seculiere staat is.
Aangezien een seculiere staat voor de Islamitische Republiek een onmogelijkheid is, heeft de jonge generatie geen ander alternatief dan een revolutie tegen de ayatollahs en hun middeleeuwse systeem.

Foto boven dit artikel: Worldwide Freedom Rally, steunbetuiging voor demonstranten in Iran.  1-10-2022, Keulen. Fotograaf: Max Gerlach (via Flickr)