De Boekenzolder

30 november 2019

De Boekenzolder

In een openbare bibliotheek in het Yarmouk-kamp ten zuiden van Damascus deed ik ongeveer twintig jaar geleden mijn eerste ervaring op met de classificatie van boeken.

Daar leerde ik hoe je een relatie kan opbouwen met de titels van de boeken en met hun schrijvers. Toen begreep ik pas hoe belangrijk en uitzonderlijk het was dat mijn vader boeken had. Hij was meubelmaker.

Sinds zijn jeugd kocht hij regelmatig boeken en tijdschriften, ongeacht of ze op de verboden lijst stonden. In de thuisbibliotheek in ons voormalige huis in Yarmouk, en ook in de enige openbare bibliotheek daar, vond ik mijn haven van vrijheid en kon ik mij ongestoord verder ontwikkelen.

Opnieuw vluchten

Vanaf 1999 werd mijn gemeenschap geconfronteerd met de gevolgen van drie oorlogen: Irak 2003, Libanon 2006, en de revolutie en de oorlog in Syrië 2011. De laatste was de verschrikkelijkste en de meest bloedige. Vooral de Syrische samenleving draagt de gevolgen van die oorlogen. De Syrische maatschappij is niet langer een gastvrije maatschappij voor vluchtelingen. De Syrische burgers zijn zelf vluchteling geworden, en ook slachtoffers van een vuile oorlog.

Ook ik werd opnieuw een vluchteling, en had ongeveer dertig boeken bij me tijdens mijn lange reis. Ik droeg alleen de boeken die ik had geselecteerd. Een van die boeken had mijn vader aan mij gegeven. Het gaat over het einde van het Hellenistische tijdperk in het Middellandse-Zeegebied; de zee die ik later passeerde op een verrotte boot.

Ik ben in 2014 naar Nederland gekomen. Mijn aanpassing aan de vluchtelingenstatus was niet makkelijk. Ik woon sinds 2015 in Leiden. Wat kan ik zeggen over Leiden? In de eerste twee jaar was Leiden een ‘vreedzame schuilplaats’ voor iemand zoals ik; iemand met een dubbele asielervaring in zijn 35-jarige leven, en met een oorlogstrauma.

De Boekenzolder

In 2018 voelde ik mij in Leiden bijna thuis, met dank aan een stadsproject in Leiden. Mijn eerste stage was op een vertrouwde plek: de Boekenzolder. De Boekenzolder werkt met de ingezamelde boeken van uitgevers, boekhandels, bibliotheken en andere organisaties, met als doel het lezen te bevorderen, vooral voor mensen die geen boeken kunnen betalen.

De website van de Boekenzolder zegt: Om te voorkomen, dat deze gratis uitgedeelde boeken voor commerciële doeleinden worden gebruikt, worden ze afgestempeld. Vrijwilligers sorteren de boeken op categorie en helpen bezoekers met advies. De Boekenzolder wil mensen de gelegenheid geven elkaar te ontmoeten rondom boeken in de breedste zin van het woord. Dat is precies wat ik daar heb ervaren, nog voordat ik deze zin op de website had gelezen. Het gaf me een gevoel van rust.

Bij de Boekenzolder ben ik een normaal mens, een mens zonder definitie, behalve dat ik een bibliotheekmedewerker ben. In deze sfeer werkte ik zonder stereotypen. Mijn naam is geen issue, maar alleen de namen van schrijvers en auteurs. De vraag is niet: “Waar kom je vandaan?”, maar: “Waar kan ik dat boek vinden?” In de Boekenzolder vond ik de kans om uit het allochtone kader te komen. Als ik bezig ben de boeken op de planken te schikken, bekijkt niemand me als een vluchteling.

De Boekenzolder was voor mij een uitlaatklep van mijn persoonlijke lotgevallen. Ik heb mijn verhalen nog niet geschreven, maar ik vond een ruimte voor mijn verhaal tussen die planken. De slechte herinneringen, de pijn, het gevoel van vervreemding. De echo van datgene wat ik verloren had werd gedempt door de oude en vergeelde boekenpagina’s.

Taalvaardigheid

Vier uur per week zette ik mijn persoonlijke verleden opzij, en ging ik door met mijn worsteling met het Nederlands. Zonder taalvaardigheid zul je zwak zijn. Daar in de Boekenzolder werd ik aangemoedigd om Nederlands te spreken. Voor mijn veertigste wilde ik de taal spreken.

Een collega van mij vroeg me over mijn lange reis naar Nederland en hoe het was. Ze is een aardige vrouw met een wijze blik in haar ogen, en een rustige stem. Ik probeerde het, zonder mijn pijnlijkste ervaringen, in zo duidelijk mogelijk Nederlands aan haar te vertellen. Daarna gaf die vrouw me een boek van Kader Abdolah. Misschien wilde ze me aanmoedigen mijn taal te verbeteren, want meneer Abdolah begon met Nederlands schrijven toen hij een paar jaar in Nederland was. Of wilde zij dat ik, net als hij, mijn verhaal zou opschrijven.

Na de stage

Ik ben onlangs weer naar de Boekenzolder gegaan, hoewel mijn stage is afgelopen. Wat mij in de Boekenzolder zo blij en gelukkig maakt, is de gedachte dat, als ik voor mijn dochter boeken met verhaaltjes meeneem, zij zich mij later als intellectueel zal herinneren.

Net zoals ik me mijn vader herinner: de meubelmaker die het geluk vond in zijn boeken.

Waardeer dit artikel

Dit artikel lees je gratis. Vind je het artikel en onze inzet de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten blijken door een bijdrage. Zo help je onze journalisten en RFG Media.

Mijn gekozen bedrag: € -