‘De beulen van Chebeya moeten worden gestraft’

‘Het wordt tijd dat Congo er voor zijn mensen is’, zegt analist en opiniemaker Alphonse Muambi na aanleiding van de heropening van het proces tegen de moordenaars van de Congolese mensenrechtenactivisten Floribert Chebeya en Fidèle Bazana. Een van de verdachten is voormalig president Joseph Kabila. 

Onder druk van mensenrechtenorganisaties heropende het hoge militaire gerechtshof van de Democratische Republiek Congo op 22 september 2021 het proces tegen de verdachten van de moord op Floribert Chebeya en Fidèle Bazana. Op 1 juni is het twaalf jaar geleden dat de twee activisten van de Congolese mensenrechtenorganisatie Voice of the Voiceless (VSV) – stem van degenen zonder stem – werden vermoord.

Het lichaam van Chebeya, directeur van VSV en een van de belangrijkste figuren in de strijd voor de verdediging van de mensenrechten in Congo, werd door de politie aangetroffen in zijn auto aan de rand van de hoofdstad Kinshasa. Het lichaam van zijn chauffeur Fidèle Bazana zou zijn begraven in een perceel behorende aan een politiegeneraal. Deze Zelwa Katanga Djadjidja was een naaste medewerker van generaal Numbi, destijds politiechef. Chebeya en Bazana hadden de dag ervoor een afspraak gehad met Numbi op het hoofdbureau van de politie in Kinshasa.

Arrestaties en verdwijningen

‘Het is goed dat het proces heropend wordt’, zegt Alphonse Muambi. Muambi is auteur, analist, spreker en lobbyist uit de Democratische Republiek Congo, en woonachtig in Den Haag. Van 2006 tot november 2011 was hij namens Nederland internationaal verkiezingswaarnemer in de Democratische Republiek Congo. 
‘De moord, waarvoor ook de voormalige president Joseph Kabila wordt aangeklaagd, moet tot op de bodem worden uitgezocht’, vindt Muambi. Het lijkt erop, zegt hij, dat de twee activisten zich bezighielden met gevoelige dossiers, en dat was tegen het zere been van de gevestigde belangen.

Een van die gevoelige dossiers zou gaan om de bloedbaden die in 2007 en 2008 in de provincie Bas-Congo plaatsvonden, met een reeks willekeurige arrestaties en verdwijningen van honderden aanhangers van de politiek-religieuze beweging Bundu Dia Kongo. De genoemde generaal Numbi zou daar ook bij betrokken zijn. ‘Chebeya had veel vijanden in binnen- en buitenland’, zegt Muambi, ‘ook onder de buitenlandse maffia, die Congo’s rijkdom aan grondstoffen plundert.’

Inmiddels zijn wel getuigen gehoord, waaronder familieleden van de twee mensenrechtenactivisten, en zijn enkele politieagenten veroordeeld en vastgezet. In december vorig jaar werden nieuwe verdachten en getuigen opgeroepen om voor het gerecht te verschijnen, waaronder majoor Paul Mwilambwe, destijds hoofd van de afdeling veiligheid van de politie. Die heeft verklaard dat Numbi de twee heeft laten vermoorden, in opdracht van Kabila. Maar tot op heden zijn de twee verdachten Numbi en Kabila niet gehoord.

Internationaal arrestatiebevel

Het is belangrijk dat de waarheid aan het licht komt, zegt Muambi. ‘Internationale mensenrechtenorganisaties kunnen de Congolese overheid helpen dit onderzoek te doen. Ook om een einde te maken aan dit soort misdaden in Congo, maar ook elders in de wereld. Om te voorkomen dat dit soort praktijken een gewoonte worden.’ Maar, zegt Muambi ook, de capaciteiten van de Congolese justitie moeten wel worden versterkt, zowel met financiële middelen als in mankracht. Een commissie moet worden ingesteld om de voortvluchtige verdachten op te sporen en uit te leveren aan Congo. ‘Als er voldoende bewijs tegen ze is, kan een internationaal arrestatiebevel worden uitgevaardigd.’

Het klopt dat sommigen verdachten, zoals Kabila, een bepaalde immuniteit of bescherming door de wet kunnen genieten, zegt Muambi. ‘Maar de betrokkenen moeten hoe dan ook worden gehoord, en gestraft als ze schuldig bevonden zijn. De berechting kan in Congo of elders in Afrika plaatsvinden, door Afrikaanse juridische instellingen’, aldus Muambi desgevraagd. ‘Niet in Europa.’ Die tijden zijn voorbij, vindt hij. ‘Gezien de geschiedenis tussen Europa en Afrika, het kolonialisme en neokolonialisme, kunnen we niet laten gebeuren dat een kind van Afrika wordt veroordeeld in Europa. Iedere keer dat dat nog gebeurt, keren we terug en blijven we dansen in de wonden van de geschiedenis.’

Lumumba

Muambi betwijfelt of de zaak wordt opgelost. ‘Chebeya is geen Lumumba’, zegt hij met een verwijzing naar de Congolese onafhankelijkheidsstrijder en eerste premier van Congo die in 1961 bruut werd vermoord, waar ook België de hand in had. ‘De autoriteiten moeten het bredere publiek niet alleen te laten zien dat ze naar school zijn geweest, maar ook dat ze bewust zijn’, zegt Muambi tot slot. ‘De arbeidsomstandigheden in Congo zijn niet goed, waardoor corruptie welig tiert. Anderen hebben hun positie aan het Kabila-regime te danken. Het wordt tijd dat Congo er voor zijn mensen is en dat de beulen van Chebeya worden gestraft.’

Kijk hier de documentaire die de Belgische regisseur Thierry Michel in 2012 maakte over de moord op Chebeya en zijn chauffeur. 

Foto boven dit artikel: Floribert Chebeya