‘Dat de hoofdredacteur een kopje koffie brengt, is in Syrië ondenkbaar’

Inmiddels is Besan Zarzar (1990) Nederlander. Eindelijk heeft ze een nationaliteit. Hoewel ze in Syrië is geboren, had ze niet de Syrische nationaliteit. Ze was enkel een vluchteling, omdat haar ouders Palestijnen zijn. Als ze zichzelf moet beschrijven, komen al deze identiteiten naar boven: Syriër, vluchteling, Palestijn en ook Nederlander.

‘Ik ben door al deze identiteiten de journalist Besan geworden. Vooral omdat ik mezelf wilde zijn, niet een spreekbuis voor wat de anderen via mij willen zeggen. Die wens ontstond nadat ik mijn studie journalistiek in Syrië had afgerond, en een tijdje als radiopresentator werkte. Ik stopte er na enkele maanden mee omdat ik me niet vrij voelde om te zeggen wat ik dacht.’

Daar is sinds ze in 2015 naar Nederland vluchtte langzaam maar zeker verandering in gekomen. ‘Voor mij is de journalistiek geen beroep, vooral een passie. In Nederland kreeg ik de kans om mijn passie volledig uit te oefenen.’ Toch was het niet vanzelfsprekend dat Besan in Nederland in de journalistiek terecht zou komen. Ik moest vanaf de eerste dag hier hard studeren, veel mensen ontmoeten en vooral kansen grijpen. Zo heb ik de Nederlandse Besan gecreëerd.’

Acceptatie

Deze nieuwe Besan voelt zich door haar ervaringen in Nederland veel vrijer. Daardoor leerde ze ook om ‘anderen’ te accepteren; mensen met een andere religie, cultuur of achtergrond. Volgens haar was dit een soort van ‘cultuurshock’. ‘Hoewel ik hier als vluchteling naartoe kwam, werd ik over het algemeen geaccepteerd. En dat terwijl ik heel anders ben. De mensen die ik ontmoette lieten me de dingen op mijn eigen manier doen. Dat helpt mij op mijn beurt om de ander te begrijpen en te accepteren.’

Door deze ‘les’ voelt Besan zich thuis in Nederland. ‘Hier kan ik me op mijn rechten beroepen. Ik kan ook mijn mening uiten. En vooral kan ik mezelf zijn. En dat voelt elke dag nog steeds bijzonder.’ Maar deze les kon Besan alleen leren doordat ze uit haar ‘schulp’ kwam. ‘Als ik geen nieuwe ervaringen durf op te doen, hoe kan ik Nederland dan leren kennen? Alle nieuwkomers moeten proberen uit hun schulp te kruipen — en Nederlanders zelf eigenlijk ook. Alleen zo kunnen ze anderen met verschillende kleuren zien, hun meningen horen, met ze communiceren, ze accepteren.’

VluchtelingenWerk

Dat is het geheim van haar succes in Nederland. ‘Ik ben hier in 2016 als columnist bij het Haarlems Dagblad begonnen. Daar schreef ik onder andere over integratie, over het verschil tussen Syrië en hier, over de gevoelens van een vreemdeling. De redacteur van de krant leerde ik kennen via VluchtelingenWerk. Als ik geen contact met deze organisatie had gezocht, had ik deze kans niet gekregen.’

Bruggenbouwer

De ervaring bij het Haarlems Dagblad was voor Besan een soort ‘identiteitskaart’. ‘Via mijn columns leerden Nederlanders me kennen. Wie Besan is, waar ze vandaan komt en wat ze voor de Nederlandse samenleving kan betekenen.’ Ook de kans op de functie als redacteur en vertaler voor het platform Net In Nederland van omroep NTR heeft ze met beide handen gegrepen. ‘Ik heb daar geprobeerd om een brug te bouwen tussen nieuwkomers en Nederlanders. Vooral met een videoserie die nieuwkomers meer over Nederland vertelt. Die was ontzettend populair.’

Journalistieke sfeer

‘Het was een geweldige ervaring’, benadrukt Besan. Vanuit deze ervaring zag ze hoe belangrijk het is dat Nederlandse werkgevers kansen bieden aan gevluchte journalisten. ‘Ik leerde bij de NTR de journalistieke sfeer in Nederland kennen. De hoofdredacteur zat naast me, bood me een kopje koffie aan en kwam dat vervolgens brengen. Dat is ondenkbaar in Syrië. Op die manier ging ik ook met andere collega’s om. Ik mocht alles zeggen. Dat maakte het communiceren een stuk eenvoudiger.’

Vrijheid en onafhankelijkheid

Na een jaar in Hilversum werken begon ze met de bachelor Midden-Oostenstudies aan de Universiteit van Leiden. Daar is ze nog steeds mee bezig. ‘Ik zag hoe belangrijk het is om een Nederlands diploma te halen. En het is voor mij interessant om te weten hoe Nederlanders over het Midden-Oosten denken. Bovendien is het mijn allergrootste droom om als correspondent in ofwel het Midden-Oosten, ofwel Nederland te werken.’

Ondertussen werkt Besan als freelance journalist, onder meer voor een Arabische tv-zender, en maakt ze Arabischtalige podcasts en YouTube-video’s. Daarvoor werkte ze drie maanden als freelance redacteur bij een tv-zender in Frankrijk. Die ervaring was niet onverdeeld positief. ‘Er waren aspecten aan het redactionele beleid waar ik het niet mee eens was en die mij beletten om te doen wat ik graag wilde. Daarom diende ik mijn ontslag in. Mijn vrijheid en onafhankelijkheid als journalist zijn voor mij het belangrijkste.’

Trots

Journalistiek is volgens Besan ‘een ongewoon beroep’. Je deelt je principes en ideeën. ‘Ik kan dit niet doen binnen een systeem met een beleid en retoriek waarin ik niet geloof. In Syrië heb je geen keus. Er is maar één lijn, de lijn van de overheid. Als journalist moet je je daaraan houden. In Nederland doe ik, tot nu toe, niets waar ik niet in geloof.’

Besan hoopt dat ze ooit het ‘Nederlandse journalistieke model’ naar Syrië kan overbrengen. ‘Journalisten zoals er in Nederland zijn heeft Syrië hard nodig, evenals vrijheid van meningsuiting en het respecteren en accepteren van de ander. Dat zou een heel goed voorbeeld zijn voor mijn toekomstige Syrië.’ Het belangrijkste gevoel dat Besan na al haar ervaringen in Nederland heeft is ‘trots’. Vooral omdat ze ondanks alle moeilijkheden niet heeft opgegeven. ‘Nooit had ik gedroomd dat ik in Nederland zou wonen of werken, maar het is er toch van gekomen. Het is een kans, maar ook een grote uitdaging. Daarom blijf ik openstaan voor alle mogelijkheden. Dat is mijn kracht, en dat maakt me tot wie ik vandaag ben.’

Foto door Negin Zendegani

Dit interview is afkomstig uit het Handboek Journalistieke Inburgering.