Corona raast over de ruïnes van Jemen

Nu het nieuwe coronavirus ook Jemen treft, wordt pijnlijk duidelijk hoe slecht het land daarop is voorbereid na jaren van voortdurende gevechten. Jemenieten zijn verzwakt door armoede en strijd en hebben daarom nog maar weinig weerstand tegen ziekten. De oorlog vernietigde ziekenhuizen, holde de medische zorg uit en verdeelde het land. Er is een tekort aan artsen, verpleegkundigen en medische artikelen. Zo’n 50.000 zorgmedewerkers in Jemen krijgen al sinds augustus 2016 geen salaris meer.

In Jemen woedt sinds 2014 een bloedig conflict dat zich over het grootste deel van het land verspreidde nadat Houthi-rebellen de hoofdstad Sanaa hadden ingenomen. Internationale en regionale pogingen faalden om een bestand voor de bestrijding van corona tot stand te brengen.

Late uitbraak en geen transparantie

De coronapandemie bereikte Jemen laat. De eerste zieken werden op 10 april geregistreerd in het oostelijke gouvernement Hadramaut. Nederland zat toen al een maand op slot. In de weken daarna begon de epidemie zich te verspreiden, met in veel steden sterfgevallen door corona. Volgens de gepubliceerde cijfers zijn er slechts enkele slachtoffers. In werkelijkheid zijn de aantallen veel groter omdat er niet voldoende tests kunnen worden uitgevoerd. In het verdeelde land dekken de regeringsstatistieken bovendien niet het hele land. Er ontbreken vooral gegevens uit door Houthi gecontroleerde gebieden, zoals de hoofdstad Sanaa en gouvernementen in het Noorden. Ook is niet transparant hoe de statistieken tot stand komen.

Het Koeweit-ziekenhuis in Sanaa zet zich in voor de bestrijding van het coronavirus 

Beperkte mogelijkheden, gebrek aan coördinatie

De oorlog heeft niet alleen ziekenhuizen vernietigd. Ook vaccinatieprogramma’s verdwenen. De ziekten die daardoor de kop op staken verzwakten de bevolking nog verder. Er is een gebrek aan coördinatie tussen de gezondheidsautoriteiten van het land. Ondersecretaris van het Jemenitische ministerie van Volksgezondheid D. Shawqi Al-Sharqaby zegt dat gezondheidsautoriteiten grote inspanningen leveren om de pandemie te bestrijden maar dat de mogelijkheden daarvoor zeer beperkt zijn.”We proberen het coronavirus in specifieke gebieden te isoleren, naar onze bescheiden mogelijkheden,” voegt hij eraan toe. Al-Sharqaby geeft aan dat de bijstand die hulporganisaties aan Jemen verlenen “zeer bescheiden is en niet voldoende om de uitbraak van het coronavirus aan te pakken”. De Jemenitische regeringsfunctionaris stelt dat de zorg een gecoördineerde aanpak in het hele land vergt, maar dat de Houthi’s daaraan weigeren mee te werken.

Een grote bedreiging voor Jemen

Volgens de Verenigde Naties (VN) is Jemen bijzonder bevattelijk voor de pandemie. “Na vijf jaar oorlog is het immuunsysteem van Jemenieten het zwakste wereldwijd, het is daarom het meeste kwetsbare land ter wereld”, zegt Lisa Grande, de vertegenwoordiger van de VN in Jemen. “Slechts de helft van de gezondheidsvoorzieningen werkt momenteel en het zal erg moeilijk zijn om het coronavirus te bestrijden”, voegde ze eraan toe. De VN-functionaris Grande zei dat het coronavirus “een van de grootste bedreigingen is waarmee Jemen de afgelopen honderd jaar is geconfronteerd”.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bevestigde dat gezondheidsvoorzieningen in Jemen na vijf jaar oorlog uiterst zwak zijn en kampen met een tekort aan arbeiders. De organisatie zei in een verklaring dat het virus zich waarschijnlijk ongehinderd kan verspreiden en past stopt als meer dan 50% van de bevolking is geïnfecteerd. Dat wil zeggen dat 16 miljoen mannen, vrouwen en kinderen covid-19 krijgen. Daardoor zullen er tienduizenden slachtoffers vallen. Ze zei dat het coronavirus een grote bedreiging vormde voor het Jemenitische volk en het haperende gezondheidssysteem, en dat de medische artikelen die nodig waren om het virus te bestrijden grotendeels ontoereikend waren.

Zorgmedewerkers onder vuur

De zorgvoorzieningen die in Jemen nog overeind staan kunnen niet worden onderhouden en beschikken niet over voldoende apparatuur. De naar schatting 50.000 zorgmedewerkers in Jemen krijgen al sinds augustus 2016 hun salaris niet meer uitbetaald. Een aantal bekwame artsen wist het land te verlaten, veel anderen zochten een andere inkomstenbron. Duizenden zorgmedewerkers werden werkloos en verkeren in een zeer moeilijke situatie.
Zorgvoorzieningen en rondtrekkende medische teams zijn het directe doelwit van conflicten in Jemen. Zij werden getroffen door grondaanvallen van gewapende Houthi’s of door luchtaanvallen van de door Saoedi-Arabië geleide Arabische coalitie, die de regering van Jemen steunt. Sinds het uitbreken van de oorlog zijn volgens mensenrechtenrapportages meer dan 140 aanvallen op zorgvoorzieningen en medische hulpverleners in verschillende delen van het land uitgevoerd, waarvan de meeste in Taiz, in het zuidwesten van het land.

Het Al-Thawra ziekenhuis, het grootste ziekenhuis van Taiz, werd getroffen door gerichte luchtaanvallen en artillerievuur. (foto: Azzam Al-Zubayri)

Jemen in cijfers

• Bevolking: 26 miljoen.
• De oppervlakte van Jemen is 555 duizend vierkante kilometer.
• 21 provincies, waaronder 333 gemeenten.
• Ongeveer 21 miljoen Jemenieten hebben hulp nodig.
• Meer dan 8 miljoen mensen lijden honger.
• Meer dan 5 miljoen Jemenitische kinderen lopen het risico cholera te ontwikkelen.
• Er zijn bijna 2 miljoen ondervoede kinderen.
• Er zijn 3 miljoen ontheemde Jemenieten.

Beeld boven dit artikel: Het Koeweit ziekenhuis in Sanaa bereidt zich voor op corona.