Congo heeft wel de ervaring, niet de middelen tegen het coronavirus

Congo heeft ervaring met de aanpak van epidemieën, maar de sociaal-politieke omstandigheden belemmeren de bestrijding van corona.

Nu het coronavirus wereldwijd een ravage aanricht, wordt helaas ook de Democratische Republiek Congo (DRC) niet gespaard. Na het eerste besmettingsgeval begin maart gaat het hard. Op 15 april 2020 zijn er al 241 bekende besmettingsgevallen, 20 doden en 20 genezen. Onder hen is de minister van Economie, Acacia Bandubola, een van de eerste politieke figuren die is getroffen. Inmiddels is ze genezen.

Hoe heeft corona zijn weg naar DRC gevonden?

De meeste besmettingsgevallen zouden afkomstig zijn uit Europa en onder de elite van het land. De eerste drie coronapatiënten waren Congolezen die in Europa woonden. De hoofdstad Kinshasa is dan ook het epicentrum van het virus, maar de eerste gevallen zijn ook al elders in het land geregistreerd, met name in het noorden en zuiden van Kivu en in Ituri.
In DRC vrezen we het ergste. We maken ons grote zorgen om de coronapatiënten. Het land heeft maar één enkel instituut die dit soort diagnoses kan doen, het National Institute of Biomedical Research (INRB) onder leiding van het team Professor Jean Jacques Muyembe Tanfum. Al heeft hij de nodige ervaring, met name met ebola in het oosten van het land. Onlangs verklaarde hij op de radio dat het aantal patiënten alleen maar zal toenemen. En dat terwijl het aan bijna alles ontbreekt, zoals beademingsapparaten en mondkapjes. Veel medisch personeel zien we geen beschermende kleding dragen. Verschillende ziekenhuizen luidden al de noodklok. Sommigen hebben zelfs gedreigd te stoppen met werken, om het risico op besmetting te vermijden. Het Maluku-ziekenhuis aan de rand van de hoofdstad Kinshasa stelde de regering zelfs een ultimatum – zonder succes – om het binnen twee dagen voldoende uit te rusten.

De autoriteiten hebben maatregelen genomen, zoals de sluiting van bars, terrassen, sportevenementen, kerken. Ook is de migratie in en uit het land beperkt. Maar de nationale noodnummers zijn onbereikbaar. En waarom is de gemeente Gombe, een van de 24 gemeenten van de metropool Kinshasa, en tevens het epicentrum van de epidemie, pas op 6 april gedeeltelijk afgesloten? Iedereen uit dat gebied staat al in contact met anderen. Hoe effectief is zo’n aanpak dan?

Corona kan de sombere situatie verergeren

Ook vrezen we het ergste, gezien de economische toestand van het land. Het virus kan de toch al sombere situatie verder verergeren. Die op 20 maart afgekondigde lockdown veroorzaakte bovendien veel onrust, onder meer over de toevoer van levensmiddelen, waarvan de prijzen inmiddels al flink gestegen zijn. Voor een bevolking die grotendeels met minder dan een dollar per dag leeft, geeft dat grote onzekerheid. Hoe moeten ze verse levensmiddelen bewaren als de stroom ontbreekt? We zien al een run op lokale medicinale planten, die corona zogenaamd zou genezen.

De gebrekkige communicatie, de trage reactie van de autoriteiten heeft wantrouwen en onbehagen gezaaid. Tegelijkertijd worden de beschermingsvoorschriften als handen wassen slecht nageleefd, op een paar winkels en bedrijven na. In de stad lijkt het alsof er niets aan de hand is. De bussen en markten zijn vol met mensen. De 1,5 meter afstand wordt genegeerd. Maar hoe moeten mensen hun handen wassen, terwijl de beschikbaarheid van schoon water beperkt is?

De Verenigde Staten hebben twee miljard dollar vrijgemaakt, maar ook een land als Mauritanië heeft 600 miljoen dollar gereserveerd voor de bestrijding van corona. DRC heeft tot nu toe een bescheiden bedrag van 1,8 miljoen dollar opzij gezet.   Dat is nooit genoeg. Professor Muyembe Tanfum van het National Institute of Biomedical Research (INRB) zegt minstens 132 miljoen dollar nodig te hebben om de epidemie een halt toe te roepen. Dan zijn de sociaaleconomische ondersteuningsmaatregelen die nodig zijn om de bijkomende effecten van de pandemie op de bevolking te beperken, nog niet meegerekend.

Bedrijven lopen inkomsten mis, er is sociale onrust. Ondanks enkele compenserende maatregelen van de overheid, zoals belastingvermindering voor bedrijven op invoer, gratis elektriciteit en drinkwater. Het zijn allemaal druppels op een gloeiende plaat. De regering zal zich zeker, net als andere minder ontwikkelde landen, tot het buitenland keren.

Naar een Congolese oplossing

Afrikaanse landen en met name DRC hebben al verschillende epidemieën zoals ebola moeten doorstaan. Congolese wetenschappers moeten worden vertrouwd om de protocollen die ze reeds hebben ontwikkeld. Het team van de grote specialist op dit gebied, professor Michel Balaka-Ekwalanga, immunoloog en viroloog aan de Faculteit Geneeskunde, en lid van het onderzoeksteam van de Universiteit van Lubumbashi, opgeleid in Parijs en Cuba, heeft een protocol, gericht op het “versterken” van het immuunsysteem.

In deze aanpak staan interferonen, chloroquine en antioxidanten centraal. Interferonen zijn eiwitten die van nature door de cellen van ons lichaam worden gemaakt en ons beschermen tegen virussen. Het wordt net als chloroquine gebruikt in de behandeling van malaria. Vroeger werden ze gebruikt tegen hepatitis. Ook Cuba maakt gebruik van deze aanpak en heeft deze moleculen voor 300 miljoen dollar aan de Chinezen verstrekt. Maar deze samenwerking tussen China en Cuba wordt in het Westen zelden genoemd. Binnenkort zal Professor Michel Balaka worden ontvangen door Felix Tshilombo Tshisekedi, de huidige Congolese president, om deze aanpak te bespreken.
Een controversieel medicijn dat zou bestaan, is van Dr. Vangu Lutete, die beweert een therapeutische formule te hebben ontdekt met het molecuul “citroplex”. Zo’n tien mensen zouden zijn genezen. Waar sommigen hem oproepen toe te treden tot het nationale bestrijdingsteam, zal dat medicijn eerst moeten worden getest en gevalideerd op nationaal en WHO-niveau. DRC heeft de bewezen expertise op dit gebied, maar de sociaal-politieke omstandigheden belemmeren de bestrijding van corona en toekomstige soortgelijke epidemieën.

Foto: Kiwanja, North, Kivu, DR Congo. In the framework of the protection of Civilians and to respond to the challenges encountered due to the Covid-19, Moroccan peacekeepers sensitized the local population of Kiwanja on the pandemic and distributed pamphlets that explain how to prevent the spread of the virus. 
MONUSCO Photos, via Flickr (CC BY-SA 2.0)