Catalonië en Koerdistan: dromen van onafhankelijkheid

Terwijl mijn gedachten waren bij het Koerdische referendum en de demonstraties voor Koerdische onafhankelijkheid, stond ik oog in oog met een ander conflict.

Ik reisde naar Catalonië, Spanje, waar óók werd gedemonstreerd en óók een veelbewogen referendum plaatsvond over onafhankelijkheid. De confrontatie met dit andere conflict riep verwarring bij mij op: zijn de twee referenda met elkaar te vergelijken?

We vertrokken met de bus vanuit Lloret de Mar, een stad aan de kust met uitzicht op de Costa Brava (in het Arabisch: de kust van het bos). Een prachtig gebied aan de Oostkust van Spanje, waar vooral veel toeristen uit Frankrijk en Engeland komen. Er heerste een zomerse sfeer, niet in de laatste plaats door de grote hotelketens en resorts die hier de skyline van de stranden domineren.

Toen we aankwamen in Girona ging het mis. De politie probeerde met man en macht de veiligheid te bewaren en verstoringen te voorkomen en er heerste een dreigende sfeer. Ik zag een kolkende menigte van demonstranten zich door de steegjes verspreiden, ergens in het midden tussen hoop en angst. Ik had zoveel vragen, maar de vermoeidheid van de reis verwees mij naar woorden van stilte.

Koerden en Catalanen

De volgende ochtend dacht ik er verder over na. De Koerden hebben een autonoom bestuur in Noord-Irak, maar geen echte zelfstandige staat. Datzelfde geldt voor de Catalanen: ook zij hebben wel autonomie maar vallen uiteindelijk onder het gezag van een centrale overheid in Madrid. Volgens de Spaanse overheid was het Catalaanse onafhankelijkheidsreferendum ongrondwettelijk en de Irakese overheid vond hetzelfde van het referendum voor onafhankelijkheid van de Koerden.

Maar wat er nu in Irak gebeurt, is tegenstrijdig met de principes van mensenrechten en democratie die de Amerikanen invoerden na de bevrijding van Irak in 2003. En de Catalanen hielden hun referendum alléén in de Catalaanse regio, niet in dorpen of steden daarbuiten – en daartoe is ook geen ambitie. Ik raakte een beetje in de war. Ik snap waarom beide regeringen tegen onafhankelijkheid zijn, maar niet waarom ze eerlijke referenda weigeren.

Minderheden betalen de prijs

Het onvermogen van de politieke krachten in Irak om de kwestie van de identiteit van de Iraakse staat en zijn toekomst te beantwoorden, drijft de Koerden van Irak om na te denken over hun lot. Datzelfde geldt voor de Catalanen.

Als we morgen wakker worden, zijn we nog steeds ondergedompeld in onze werelden van controverses, zowel in Catalonië als in het Noorden van Irak. En de geschiedenis leert dat minderheden altijd de prijs moeten betalen.

Want ook al stemmen deze minderheden voor onafhankelijkheid, zijn ze trots op hun identiteit en hebben ze het recht op een eigen staat en eigen rijkdom, het is maar zeer de vraag of deze referenda beide daadwerkelijk verandering in gang zullen zetten. Zullen regeringen hun grondwet durven aanpassen om de rechten van minderheden in de toekomst de garanderen? Ik betwijfel het. Maar uiteindelijk is het principe van zelfbeschikking wel een grondrecht van alle volkeren.

Beeld: Catalunya Joan Campderrós-i-Canas CC BY 2.0 (via Flickr)