‘Bye bye, zus’

De Syrische Salwa Zaher werd na dertien jaar herenigd met haar zus. De ontmoeting bracht dubbele gevoelens bij haar naar boven.

De ontmoeting met je zus of een ander familielid is onder gewone omstandigheden iets heel normaals. Maar als je land oorlogsgebied is geworden en je een vluchteling bent in Europa, is bijna geen enkele situatie meer normaal. Ik moest dan ook jarenlang wachten op het weerzien van mijn zus.

Familiegeschiedenis

Het duurde namelijk jaren om een Nederlands paspoort te krijgen, waarmee ik weer naar een Arabisch land kon reizen. Na dertien jaar van geduld en tranen had ik eindelijk de mogelijkheid mijn zus te bezoeken in Sharjah, een stad in de Verenigde Arabische Emiraten. We zijn allebei journalist en mijn zus was daar om het Islamic Arts Festival te recenseren. Zij is de enige van mijn familieleden die buiten Syrië kan reizen. De ontmoeting was niet alleen emotioneel geladen, maar bracht bovendien veel familieverhalen met zich mee.

Hoewel ik bij haar geen uiterlijke verandering bespeurde, zei ze dat ze mij nauwelijks herkende. In de blik in haar ogen las ik de verhalen van dertien jaar oorlog en overleven, van vreugde en verdriet die ik niet samen met hen heb beleefd. De ontmoeting vormde een kans om opnieuw verbinding te leggen en een nieuw hoofdstuk in onze relatie te beginnen. Want ik heb het gevoel dat ik mijn familie opnieuw moet leren kennen.

Wij zijn zussen, we zijn twee takken van eenzelfde stam. Maar we gingen ieder onze eigen weg, en onze verhalen hebben weinig met elkaar te maken. Zij koos ervoor om in Syrië te blijven, omdat ze geen asielzoeker wilde zijn. Ik was gedwongen te vluchten om mijn kinderen te beschermen. Door de grote verschillen in wat we mee hebben meegemaakt praatten we met elkaar als twee vrouwen uit verschillende culturen.

Afgesloten omgeving

Syriërs die nog in Syrië wonen hebben hun eigen problemen en niet de mogelijkheid om andere landen te ontdekken. Mijn zus is een van hen. Ondanks alle aandacht voor de vluchtelingencrisis in Europa concentreert zij zich enkel op de economische problemen in Syrië. Ook al kan zij wel reizen, ze leeft in een afgesloten wereld. En dat veroorzaakt een grote kloof tussen ons en onze prioriteiten.

Het gevolg is dat mijn zus niet langer voelt als mijn familie. Mijn afstand van de wereld waarin zij leeft is te groot geworden, en andersom. De oorlog en alle ontwikkelingen in Syrië hebben de Syriërs tot op het bot verdeeld en doen veranderen in andere personen.

Afstand

In Damascus woonde ik dicht bij haar, slechts een paar minuten met de auto. Ik kon haar altijd bereiken als ik haar wilde zien of iets met haar wilde bespreken. Nu is de afstand tussen ons duizenden kilometers. Het is niet mogelijk om zomaar even met haar af te spreken.

Maar behalve de geografische afstand, is ook de geestelijke afstand groter geworden. In vergelijking met haar problemen, vond zij dat wij in een paradijs leven. Wij hebben elektriciteit, schoon water, openbaar vervoer en veiligheid. Ze dacht dat wij geen pijn kunnen lijden. De diepe pijn die ik voel kon ik haar niet overbrengen.

Dromen

Zij hoopt op een mogelijkheid om op een dag buiten Syrië te gaan wonen, terwijl mijn droom is om naar Syrië terug te keren.

Ik kon mijn identiteit niet vinden in de ogen van mijn zus, en andersom. We zijn zussen, maar ook vreemdelingen geworden voor elkaar. Dat was voor mij een existentieel besef. Wie zijn wij eigenlijk? vroeg ik me af. En waarom zijn we zo verschillend?

Er waren momenten uit de afgelopen dertien jaar die ik niet kon beschrijven, die ineens verdwenen leken. Ons weerzien zorgde voor tranen en vreugde. Het was gezellig, maar ook pijnlijk. Bij het afscheid zwaaiden we elkaar na. ‘Bye bye, tot ziens!’