Achter de gammele muren

‘Doodvonnis wegens het binnensmokkelen van een populaire serie in Noord-Korea.’ Ik lees dit nieuws op mijn laptopscherm. Bittere herinneringen voeren me als een hogesnelheidstrein terug naar Iran.

In een halfdonkere kamer met dikke gordijnen toont een televisie de film The Wall van Pink Floyd. Plots stopt alles. De kamer wordt gehuld in volledige duisternis en de beeltenis van een islamitische dictator valt op de muur.  Dit is een heuse nachtmerrie die de meeste Iraniërs hebben ervaren. The Wall en andere westerse films en muziek zijn verboden in Iran.
Wellicht ben ik daarom niet geschokt van het nieuws dat een Noord-Koreaanse man ter dood is veroordeeld voor het binnensmokkelen van de Zuid-Koreaanse Netflixserie Squid Game en een een middelbare scholier een levenslange gevangenisstraf kreeg voor het verspreiden van de serie. Net zoals voor Noord-Korea vormt de buitenwereld voor Iran een gevaar. Het bewind bouwt dijken en muren om de rest van de wereld buiten te houden.

Dood aan Amerika

Het was 4 november 1989 en wij, basisschoolleerlingen, stonden in een rij. Er was een feest aanstaande ter ere van de tiende verjaardag van de gijzeling van Amerikaanse diplomaten en burgers door een groep Iraanse studenten in 1979. Een verplicht feest, dat ieder jaar gevierd wordt.

Daar stonden we. We waren blij, omdat we niet naar school hoefden. Maar ik was ook gespannen, want onder mijn schooluniform droeg ik een T-shirt met een tekening van The Simpsons en in mijn rugzak zaten een paar foto’s van Sylvester Stallone. Met de Amerikaanse tekenfilmfiguur op mijn T-shirt en de Amerikaanse held in mijn rugzak hoorde ik monden vol toorn brullen: ‘Dood aan Amerika!’.

In mijn kinderlijke onschuld vatte ik de paradox niet. Ik wilde alleen verboden Amerikaanse afbeeldingen verstoppen, zodat ik niet zou worden gesnapt door de schoolfunctionarissen. Als ik toen kon weten dat die vrees en bangheid nog jaren bij mij zou blijven…

Michael Jackson en de koran

Het was 1994 en ik leefde nog steeds tussen vrees en paradox. Michael Jacksons plaat Dangerous zat verstopt naast een koran in mijn schooltas. Een heilig islamitisch boek, naast een muziekalbum van een Amerikaanse zanger en danser. Traditie en modernisme gevangen in mijn tas.

Op Iraanse scholen is het leren van de koran verplicht en zijn Michael Jackson en andere westerse zangers verboden. Onze rugzakken werden bijna elke dag geïnspecteerd door de schoolfunctionarissen. Als ze een cassette of videoband vonden, konden ze ons schorsen. Dangerous van Michael Jackson en ik waren in gevaar, maar de koran redde ons, omdat het boek de cassette bedekte.

Een ander Iran

Zo leven Iraniërs al jaren tussen twee werelden, gevangen achter de muren. Er is een geheim leven met westerse cultuur, waarvoor je in het openbaar gestraft kunt worden volgens islamitische wetgeving. Ik kan mij goed voorstellen dat Noord- Koreaanse jongeren in dezelfde situatie zitten. Ze willen de muren passeren. Uiteraard is de Noord-Koreaanse muur lijviger dan het Iraans-islamitische model.
Noord-Korea blijft raadselachtig voor de buitenwereld, maar het ‘verboden’ gezicht van Iran is wel degelijk zichtbaar. Veel jongeren maken verbinding met internet met behulp van een VPN. Op sociale media voel je daardoor een heel ander Iran. Op Instagram dragen vrouwen geen islamitische kleding, staan er kerstbomen in de huizen en zie je foto’s ter gelegenheid van Valentijnsdag en Halloween. Jongeren twitteren tegen het regime en posten af en toe anti-islamitische berichten.

Kat en muis

Het lijkt wel een Tom en Jerry-cartoon: de muis ontsnapt en de kat kan hem niet vangen. De muizen leven liever een ander leven, de katten jagen op hen met een zweep, een celstraf en een internetfilter. Jaren geleden vroeg een rechter in een islamitische rechtbank aan een Iraanse journalist: ‘Hoe lang willen jullie dit kat-en-muisspel met het regime spelen?; Het antwoord van de journalist was: ‘Totdat de kat het recht op leven van de muis erkent.’
Squid Game is over de muren van Noord-Korea gegaan, zoals jaren geleden Michael Jackson en Sylvester Stallone over de Iraanse muren gingen. Het is een teken dat de ideologische muren wankel, versleten en teer zijn.

Foto boven dit artikel: Beeld uit een YouTube-video van Iraanse jongeren die dansen op de muziek van Happy van Pharell Williams (2014). De jongeren werden veroordeeld tot zweepslagen en voorwaardelijke gevangenisstraf.