‘Muziek geeft rust in je hoofd’

Rapper Massih Hutak (25) en qanunspeler Shaza Manla (13) traden op tijdens de Museumnacht in Den Haag. Het thema van de avond was ‘Freak like me’. Redacteur Salwa Zaher was erbij en sprak na afloop met beide muzikanten.

Massih vluchtte op jonge leeftijd via Pakistan uit Afghanistan. Sinds de discussie over de Nederlandse identiteit is opgekomen, is hij regelmatig bezig te onderzoeken wat ‘de gewone Nederlander’ precies is.

Massih: “Voor mij was vluchten niet zo’n heftige ervaring. In het algemeen is het niet leuk als je als 6-jarig kind uit je vertrouwde omgeving wordt weggehaald en ergens heen moet gaan waar alles nieuw is. Maar voor mij voelde het alsof het een hele lange vakantie was. Als kind vond ik het niet traumatisch, maar nu ik ouder ben en daar op terug kijk, is het natuurlijk wel heftig geweest. Ik woonde drie jaar in verschillende AZC’s en mocht het terrein niet verlaten. Ik moest altijd daar blijven en alles speelde zich in en om het AZC af: eten, slapen, school, de creatieve lessen, spelen en zingen. Zelfs mijn zwemdiploma heb ik in het asielcentrum gehaald. Voor mij en mijn broer was het een fijne tijd, maar voor mijn vader was het heel zwaar. Hij moest alles in zijn eentje doen want mijn moeder is op jonge leeftijd overleden. We waren van Afghanistan naar Pakistan gevlucht voor de Taliban. Mijn moeder was docent en mocht geen les meer geven. In Pakistan kreeg mijn moeder borstkanker en mijn vader besloot naar Europa te gaan voor medische behandelingen.

Helaas overleed mijn moeder vroegtijdig en gingen wij zonder haar naar Nederland. Mijn vader heeft het heel goed gedaan; hij hield alle problemen bij ons weg. Daardoor was de overgang naar Nederland voor ons als kind niet heftig. Hij hielp ons met alles en hij zorgde voor veiligheid en een nieuwe toekomst.

Mijn vader was ook heel streng; hij wilde dat we goed ons best deden op school en een goede opleiding zouden krijgen. Ik heb de lerarenopleiding gedaan en werd vervolgens leraar Nederlands en maatschappijleer. Als jong kind besefte ik dat ik ook bevoorrecht was voor de kansen die ik kreeg. Ik keek goed naar Nederlandse kinderen en observeerde hen zodat ik me kon aanpassen. De vrijheid en de rechten die ik kreeg beschouwde ik als een luxe, als een kostbaar iets waar ik zuinig op wilde zijn. Het klinkt misschien raar, maar ik ben blij dat het is gegaan zoals het ging. Al die ervaringen hebben mij tot een rijk mens gemaakt.

Met mijn columns, liedjes en mijn roman kan ik beter vat krijgen op de chaos om mij heen en daardoor de wereld overzichtelijker maken. Dat heeft altijd goed bij me gewerkt. Met schrijven kan ik gevoelens en gedachten beter verwoorden. Ik ben niet zo’n prater, we waren thuis met vier mannen en over emoties werd zelden gesproken. Mijn vader, broers en ik waren allemaal op onze eigen manier bezig met overleven in een nieuw land. Ik was vaak alleen en dan ging ik schrijven. Toen ik net in Nederland woonde, luisterde ik veel naar rappers en las ik veel boeken om de taal onder de knie te krijgen. Dat heeft mij veel geholpen. Op een gegeven moment begon ik zelf te schrijven. Wat mij ook heeft geholpen is dat mijn oudste broer rapte; hij leerde mij hoe ik dat moest doen.

‘Niet slecht voor een vluchteling’

“Ik schrijf soms ook over vluchtelingen. Op deze museumnacht ga ik een liedje zingen dat gaat over hoe het was toen ik naar Nederland kwam. En hoe ik mij tot op de dag van vandaag moet aanpassen om een normale Nederlander te worden. Elke keer blijf ik mij afvragen, wat is een normale Nederlander?”

Dit gevoel komt terug in Massih’s nummer ‘Niet slecht voor een vluchteling’, waarin hij beschrijft hoe hij elke keer complimenten krijgt over zijn taal, gedrag en beleefdheid als vluchteling, terwijl hij hier opgegroeid is en hier al 19 jaar woont. Dit label ‘vluchteling’ blijft hem maar achtervolgen en daarom blijft hij zich maar afvragen: wanneer hoor ik er echt bij?

Massih: “Als ik een advies mag geven aan nieuwe vluchtelingen, adviseer ik alle getalenteerde vluchtelingen om hun talent te koesteren en om jezelf door te blijven ontwikkelen. Talenten geven houvast en zelfvertrouwen in het dagelijks leven. Toen ik bijvoorbeeld ging schrijven probeerde ik altijd mijn gevoel erin te leggen. Als kind vond ik dat heerlijk, omdat ik mij op die manier eindelijk kon uiten. Daardoor kreeg ik rust in mijn hoofd.”

Shaza Manla, 13-jarige Syrische qanun-speler, begon haar leven in Nederland in het asielzoekerscentrum in Alkmaar. Hier kwam zij in aanraking met het ‘Oost West Thuis Niet Best’ project van het Nederlands Blazers Ensemble (NBE). Daardoor kon zij optreden met Nederlandse muzikanten. Haar optreden met rapper Massih was de eerste keer dat zij hiphopmuziek maakte.

‘De qanun is mijn beste vriend’

Shaza: “Eigenlijk zijn mijn instrument en mijn muziek mijn beste vrienden. Zij zijn altijd bij mij. In 2012 ben ik met mijn ouders en zus van Syrië naar Egypte gevlucht. In Egypte had ik muziekles en trad ik veel met mijn zus op die ud speelt. Toen wij naar Turkije moesten reizen, reisde mijn qanun ook mee om uiteindelijk in Nederland te belanden. Als ik verdrietig of blij was, vluchtte ik in de muziek. In mijn kleine wereld kon ik dan mijn gevoelens uiten en mijn dromen waarmaken. Toen ik een tijdje niet naar school kon, speelde ik bijna altijd muziek. Ik had helemaal niets te doen en zat vaak thuis. Ook had ik geen vrienden om mee te spelen. Ik moest altijd alleen thuis blijven en dat was heel zwaar voor mij. Als ik wilde huilen probeerde ik dit gevoel om te zetten in muziek.

Om het Nederlands goed onder de knie te krijgen, ben ik altijd bezig om Nederlandse boeken te lezen en te luisteren naar Nederlandse rappers en Nederlandse vloggers. Dankzij Nederlandse rappers zoals Ronnie Flex en Boef heb ik een goed accent gekregen. Twee jaar lang heb ik Nederlands geleerd op een taalschool en nu zit ik op de middelbare school. Dit is een nieuwe ervaring voor mij, omdat ik nu met Nederlanders in de klas zit. Daarvoor zat ik alleen met klasgenoten die ook niet zo goed Nederlands spraken. Maar dit jaar was echt een nieuwe stap in mijn leven, want ik probeer om geen fouten meer in het Nederlands te maken en ik doe mijn best om mee te komen met mijn Nederlandse klasgenoten.

Naast muziek maken houd ik ook veel van acteren. Sinds vorig jaar zit ik op een toneelschool in Haarlem in een hele leuke groep. Deze zomer ging ik naar een toneelzomerkamp, waar ik nieuwe ervaringen heb opgedaan en nieuwe vrienden heb gemaakt. Ik hoop dat ik mijn muziek met acteren kan combineren. Afgelopen zomer heb ik een muziekstuk voor het project Postcards gecomponeerd. En nu ben ik bezig aan een nieuw stuk dat gaat over de relatie van kinderen met nieuwe computerapps.

Ik was heel enthousiast om tijdens de Museumnacht hiphopmuziek te maken met Massih, want ik houd van nieuwe dingen en verandering. Ik wil mensen laten zien dat je op mijn instrument niet alleen klassieke Arabische muziek kan spelen, maar dus ook hiphop en andere stijlen. Volgens mij is elke instrument gemaakt voor meerdere soorten muziek. Daarnaast houd ik van rappers en rapmuziek. Daarom was ik zo enthousiast om met Massih te spelen.

Of ik nog iets wil zeggen tegen vluchtelingenkinderen? Nee, maar ik wil wel iets zeggen tegen hun ouders: “Laat kinderen leven zoals zij willen leven, want kinderen hebben hun eigen ideeën en misschien zijn die soms beter dan van volwassenen. Ik wil vrijheid voor alle kinderen, want vrijheid betekent creativiteit.”

Fotografie: Salwa Zaher