De radicale transformatie van de Afghaanse pers

Na 2001, met de koerswijziging in de geschiedenis van Afghanistan en de brede betrokkenheid van de internationale gemeenschap, bloeide de persvrijheid in het land op een ongekende wijze op. Meer dan 500 mediakanalen waren actief in het land, en hoewel de persvrijheid relatief was, was deze acceptabel en werkbaar. Een opvallend kenmerk uit deze bloeiperiode was de prominente aanwezigheid van vrouwen en diversiteit binnen de media, die bijdroeg aan de dynamiek en rijkdom van de inhoud.

Maar na augustus 2021 onderging het Afghaanse medialandschap een radicale transformatie. Volgens gegevens verzameld door Reporters Without Borders (RSF) en de Afghan Independent Journalists Association (AIJA) zijn sinds de machtsovername door de taliban 231 mediakanalen gesloten en hebben 6400 journalisten en ander mediapersoneel hun baan verloren. Vrouwelijke journalisten werden het zwaarst getroffen: vier op de vijf vrouwen verloren hun werk. Honderden journalisten vluchtten naar Europa, de VS, Canada en buurlanden zoals Iran en Pakistan.

Voor de achtergebleven journalisten wordt de situatie met de dag moeilijker. In de afgelopen drie jaar zijn 220 arrestaties van journalisten geregistreerd, en alleen al in het afgelopen jaar zijn meer dan 50 journalisten gevangengezet, zonder enige hoop op vrijlating. Afghanistan is de afgelopen twee decennia altijd een gevaarlijk land geweest voor journalisten, vanwege oorlog en traditionele beperkingen; in deze periode zijn 120 journalisten om het leven gekomen.

In ballingschap

Na de ondergang van onafhankelijke media in Afghanistan zijn sommige mediakanalen in ballingschap actief gebleven. Afghanistan International TV en Amo TV zenden nu uit vanuit het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Kranten zoals 8 Sobh, Etilaat Roz en Rah-e-Madaniyat blijven online publiceren om het publiek van onafhankelijke informatie te voorzien. BBC Persian blijft verslag uitbrengen over Afghanistan en probeert de stemmen van de onderdrukten te laten horen.

Ondertussen zijn sociale media een krachtig instrument geworden voor het onthullen van de waarheid. Informatie en video’s van gebeurtenissen binnen Afghanistan worden zonder tussenkomst en censuur gedeeld. Onlangs leidde de verspreiding van een video waarin een talibanfunctionaris in Herat een vrouw verkrachtte tot een golf van publieke verontwaardiging. Mensen blijven, zowel direct als indirect, verslag doen van de realiteit onder het talibanregime en weigeren de dictatuur te accepteren.

Persvrijheid in gijzeling

Toch is dit niet genoeg. De samenleving heeft behoefte aan professionele, vrije en onafhankelijke journalistiek, maar deze ruimte bestaat niet meer. Binnenlandse media mogen alleen nieuws publiceren na goedkeuring van de talibanleiding. Vrouwen verschijnen met bedekte gezichten op het scherm en nieuws wordt vervormd en gemanipuleerd naar hun wensen. Nooit eerder is de Afghaanse journalistiek zo diep vernederd en onderdrukt als nu. In deze verstikkende omgeving zijn alle amusementsprogramma’s en muziek geschrapt, en hun plaats is ingenomen door ideologische en religieuze programma’s van de taliban. In een land dat de afgelopen twintig jaar een van de snelst groeiende en meest dynamische mediasectoren van de regio had, is de persvrijheid nu volledig gegijzeld.

Dit artikel verscheen eerder in 360 Magazine.