‘Integratie op de werkvloer komt van twee kanten’

Duurzame inzet van Syrische vluchtelingen op de Nederlandse arbeidsmarkt vraagt meer tijd en aandacht, blijkt uit onderzoek. Niet alleen van werkgevers, ook van bemiddelingspartners.

Syrische vluchtelingen passen goed in Nederlandse organisaties. Dat is alvast een positieve uitkomst van het onderzoek Syrische vluchtelingen aan het werk. Vragen en antwoorden uit de praktijk. ‘Syriërs hebben meestal een redelijk opleidingsniveau en de verschillen in werkculturen zijn bij deze groep niet zo groot’, zegt Sjiera de Vries, lector Sociale Innovatie bij Hogeschool Windesheim. De Vries en haar collega’s van Hogeschool Inholland en De Haagse Hogeschool interviewden statushouders, hun werkgevers en collega’s op tien werkplekken, van een klein bouwbedrijf tot een grote overheidsorganisatie, van een kapsalon tot een hogeschool.
‘Maar voor een succesvolle integratie is echt meer aandacht nodig’, vervolgt De Vries. ‘Men gaat er vaak van uit dat de eerste werkperiode vrij lastig is maar dat het daarna vanzelf gaat. Terwijl wij zien dat veel zaken pas na een tijdje duidelijk worden of aandacht vragen van werkgever en vluchteling.’
Bijvoorbeeld vragen over administratieve zaken die voor Nederlandse werknemers vanzelfsprekend zijn, of misverstanden over de bedrijfscultuur en omgangsvormen. Soms is er weerstand onder collega’s tegen de komst van een Syriër, of voelt de Syriër zich aan zijn lot overgelaten. Soms sluit deze zichzelf onbedoeld buiten. Zoals de werknemer die zich steevast in de lunchpauze afzonderde om met familie in het thuisland te bellen. Toen duidelijk werd dat dat het beste tijdstip was om überhaupt verbinding te krijgen, kregen collega’s begrip voor zijn gedrag.

Thuisgevoel creëren

Het als e-book vormgegeven onderzoeksrapport geeft werkgevers tips om vluchtelingen beter te begeleiden. Kies bewust voor een vluchteling, regel een contactpersoon op het werk die vragen kan beantwoorden of helpen met brieven en administratie en creëer draagvlak binnen de organisatie door gevoelige kwesties te bespreken. Heb inzicht in cultuurverschillen en zorg dat iemand zich thuisvoelt. Dat kan al heel simpel. ‘X zat eerst in een hoekje en nu zit hij in het midden. Dan kunnen ze ook niet meer om hem heen. Niet meer weggestopt’, aldus de leidinggevende van het bouwbedrijf. Ook voor vluchtelingen bevat het e-book nuttige tips. Dat je je niet continu dankbaar hoeft te tonen bijvoorbeeld, of moet kunnen omgaan met feedback.

Motivatie

Tot nu toe is nauwelijks onderzoek gedaan naar ervaringen met vluchtelingen op de werkvloer. Soms is het besluit om een vluchteling aan te nemen puur zakelijk, omdat men bijvoorbeeld om technici zit te springen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen of ideële motieven zijn andere factoren. Men wil iets voor vluchtelingen doen en/of er is een geldpotje beschikbaar. Of een bedrijf zit dicht bij een azc of de werkgever heeft zelf een migratie-achtergrond, zoals de eigenaar van de kapsalon.
Welke motivatie het beste werkt, kan De Vries niet beoordelen. ‘Een medewerker moet concreet resultaat opleveren, dus moet je tijd investeren in begeleiding. Als personeelstekort de enige reden is, loop je risico dat geen duidelijke verwachtingen worden uitgesproken en het fout gaat. Dus ook dan is begeleiding nodig.’
Het kan ook zomaar goed uitpakken. Zo deed een groot installatiebedrijf na een ‘stuur maar iemand’ een gouden greep met een ingenieur die inmiddels een leidinggevende functie heeft. ‘Als ik eerst al deze aanwijzingen had gevolgd, was ik er misschien nooit aan begonnen’, grapte zijn werkgever tijdens de presentatie van het onderzoek.

Onzekerheid en statusval

Geen enkele statushouder kwam via een reguliere sollicitatieprocedure ergens binnen maar via een informele route of eigen netwerk. Dat kan nog veranderen omdat veel mensen aan het inburgeren zijn.
Onzekerheid over de toekomst blijft een belangrijk obstakel naar duurzame arbeidsmarktintegratie. Veel Syriërs weten niet of zij hier blijven of (moeten) terugkeren naar Syrië. ‘Probleem is dat de Nederlandse overheid alleen veiligheid in een land als criterium voor terugkeer hanteert’, vertelde een Syrische hbo-docent tijdens de presentatie. ‘Maar wat als je met je gezin hier al een toekomst aan het opbouwen bent?’
Een ander dilemma is statusval, als mensen (niet zelden gedwongen) onder hun niveau gaan werken en loopbaanperspectief ontbreekt. Goede afspraken vooraf en maatwerk in plaatsing (denk in kwaliteiten en kansen, niet in beperkingen) kunnen dat verhelpen.

Maatwerk

‘We moeten veel meer kijken naar iemands mogelijkheden en wat realistisch en haalbaar is’, vindt De Vries. ‘De focus ligt nu op toeleiding naar werk, niet op structuur in de begeleiding. Gemeenten en organisaties als Vluchtelingenwerk zouden hier extra aandacht aan moeten besteden. Dat kost tijd en expertise, die helaas niet altijd op gemeenteniveau aanwezig is.’
Volgens de laatste monitor van het Kennisplatform Integratie en Samenleving valt hier inderdaad nog een slag te maken; 20 procent van de statushouders krijgt nog geen begeleiding vanuit de gemeente.
Ook werkgevers kunnen volgens De Vries nog meer doen. Zij kunnen bijvoorbeeld op bedrijventerreinen taalleslocaties organiseren zodat statushouders werk en inburgering makkelijker kunnen combineren.

Meer aandacht voor vrouwen

De onderzoekers willen zich in vervolgrapportages richten op vrouwelijke statushouders, langetermijneffecten en omgang met trauma’s op de werkvloer. Het huidige onderzoek biedt in ieder geval meer inzicht in de vraag waarom nog zo weinig Syriërs (13 procent) aan het werk zijn. ‘Het vluchten was niet een keuze, hier een toekomst opbouwen is wel een keuze’, zegt een van hen in het e-book. Wellicht biedt dit onderzoek statushouders, werkgevers en bemiddelaars aanknopingspunten om meer van die toekomst te maken.

Het e-book Syrische vluchtelingen aan het werk. Vragen en antwoorden uit de praktijk en een brochure met tips voor werkgevers zijn hier te downloaden. Het onderzoek “Syrische vluchtelingen aan het werk” werd mede mogelijk gemaakt door financiering van Instituut Gak.

De foto’s bij dit artikel werden gemaakt voor onze serie ‘Statushouders aan het werk’ en zijn gebruikt als illustraties in het e-book. De personen op de foto’s hebben niet meegewerkt aan het onderzoek. Fotografie: © Rob Godfried.