Amerikaanse vergelding treft Jemenitische burgers

“Het leek de hel. Er waren enorme explosies, de hele stad trilde, overal lichtflitsen van inslaande bommen.” Mijn broer praatte gehaast, alsof de bombardementen elk moment opnieuw konden beginnen. “Mensen renden in paniek hun huizen uit, de straat op. Niemand had een idee wat er aan de hand was.”

De nacht daarvoor hadden Amerikaanse vliegtuigen de Jemenitische hoofdstad Sana’a aangevallen om Houthi-stellingen te bombarderen. Het nieuws was ook bij mij hard binnengekomen, hoewel ik ver weg en veilig in Europa woonde. Ik wilde weten hoe het mijn familie verging, belde mijn broer, hoorde zijn relaas en was opgelucht dat ze in veiligheid waren, maar tegelijkertijd ongerust over wat er in en met mijn land gebeurde.

Deze aanval was niet de eerste in zijn soort, maar wel de eerste onder de Amerikaanse president Donald Trump. Die had op 15 maart 2025 opdracht gegeven tot een beslissende militaire campagne tegen de Houthi’s. Hij verklaarde de  bombardementen van de VS als een reactie op de voortdurende bedreiging van de scheepvaart in de Rode Zee en de Straat Bab al-Mandab door de Houthi’s.

Sinds november 2023 heeft deze groep haar aanvallen op commerciële schepen, die volgens de Houthi’s verbonden zijn met Israël, sterk opgevoerd. Meer dan 130 aanvallen zijn uitgevoerd, wat resulteerde in het zinken van twee schepen en de inbeslagname van een ander schip. Dat doen de Houthi’s omdat ze zich solidair verklaren met de bevolking in Gaza.

President Trump wil dit stoppen. In een post op zijn Truth Social-platform zei hij: “We zullen overweldigend geweld gebruiken tegen de Houthi’s totdat we onze doelen hebben bereikt.” Een paar dagen later, op 20 maart, deed hij er nog een schepje bovenop met zijn retoriek: “Ze zullen volledig worden geëlimineerd.”

Het Houthi-ministerie van Volksgezondheid meldde dat bij de eerste Amerikaanse aanval 53 burgers zijn omgekomen en tientallen gewond raakten, waaronder ook kinderen. Het aantal slachtoffers blijft stijgen door de dagelijkse luchtaanvallen en de beschietingen tussen de twee partijen.

Waarom Jemen, en waarom nu?  

Jemen heeft een unieke strategische ligging voor de scheepvaartroutes door de Rode Zee, de Straat Bab al-Mandab en de Golf van Aden, waar 12 procent van de wereldhandel doorheen gaat. De Houthi’s controleren het vitale deel van de Rode Zee en de Bab al-Mandab. Wat de wereld, met name de Verenigde Staten, de laatste tijd heeft verbaasd, is de opmerkelijke ontwikkeling in hun militaire capaciteiten. De Houthi’s gebruiken ongekend geavanceerde militaire technieken. Die stellen hen in staat de scheepvaart langs de Rode Zee, de Bab al-Mandab en de Golf van Aden te verstoren. Ze doen dat met een groeiend arsenaal aan wapens, waarvan algemeen wordt aangenomen dat het door Iran wordt geleverd. In deze context beschreef de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio de groep als “een angstaanjagend monster”, verwijzend  naar de groeiende bedreiging voor de regionale veiligheid.

De Amerikaanse bombardementen waren een reactie op de hervatting van aanvallen van Houthi’s op commerciële schepen in de Rode Zee. En dat was weer een gevolg van het feit dat Israël, in strijd met internationale afspraken, humanitaire hulp blokkeerde in Gaza. Op 7 maart gaven de Houthi’s Israël vier dagen de tijd om hulp naar Gaza te brengen en dreigden ze de aanvallen te hervatten op commerciële schepen die met Israël waren verbonden.

Wie zijn de Houthi’s en wat is hun ideologie?

Nadat een volksrevolutie in 2011 het regime van de voormalige Jemenitische president Ali Abdullah Saleh omverwierp, konden de Houthi’s (een aanvankelijk kleine regionale groep) de chaos en het politieke vacuüm uitbuiten en zich mengen in het interne conflict. In 2014 kregen ze zelfs de hoofdstad Sana’a in handen. Ze hebben nu het grootste deel van Jemen onder hun controle. Het zuidelijk deel van Jemen (met havenstad Aden) is nog in handen van de Jemenitische regering.

De Houthi’s zijn religieus en ideologisch gebaseerd op het Zaidi-denken, een duizend jaar oude islamitische minderheidsstroming met een revolutionair karakter die tirannie verwerpt. Dit is meer een revolutionaire politieke beweging dan een religieuze doctrine. Het kan in het Europese denken vergeleken worden met de opkomst van het calvinisme, dat was gebaseerd op rebellie tegen bestaande regimes om godsdienstige en sociale principes te bereiken.

De Houthi’s begonnen meer dan drie decennia geleden als een religieuze beweging in het noorden van Jemen, die de Saoedische hegemonie over Jemen afwees. Ze verdedigden de Zaidi-minderheid , die het slachtoffer was van een felle aanval van de toenmalige Jemenitische regering, met als doel om extreem salafistisch gedachtengoed op te leggen. Daarin werkte de regering samen met Saoedi-Arabië.

De Houthi’s  hadden lokale sociaal-religieuze standpunten, maar na verloop van tijd, om regionale steun en draagvlak te verwerven, namen ze de doelen van Iran  en diens politieke programma over. Zo werden ze onderdeel van de Iraanse ideologie, verkregen wapens van dat land en namen afstand van de principes van het Zaidisme – veel Zaidistische leiders werden zelfs gevangen genomen. Ze pasten hun nieuwe manier van denken en doen (onder de naam Koran masirah) aan voor externe doelen, zoals de slogan “Dood aan Amerika, dood aan Israël”.

Het idee om Jeruzalem te bevrijden en alle Joden daaruit te verdrijven is onderdeel van hun geloof geworden. Meer in het algemeen verzetten de Houthi’s zich tegen de Westerse hegemonie, vooral de Verenigde Staten.

Hoe zet de beweging een Amerikaanse aanval om in winst?  

Na ruim tien jaar burgeroorlog, waarin de officiële Jemenitische regering werd gesteund door Saoedi-Arabië, kwam er in 2022 een staakt-het-vuren tussen dat land en de Houthi’s. Voor de Houthi’s leverde dat echter een dilemma op. Ze hebben geen plan voor een nationale verzoening of een politieke oplossing. Voor de bevolking verandert er dus niets, staakt-het-vuren of niet. Driekwart van de Jemenieten lijdt onder een dramatische hongersnood, als gevolg van acht jaar oorlog en een economische blokkade.

Wat dat betreft kwam de Gaza-oorlog eind 2023 cynisch genoeg als een reddingslijn voor de Houthi’s: ze hadden een nieuwe vijand (Israël) en nieuwe broeders om voor te vechten (Palestijnen). De Houthi’s waren in staat om een deel van de bevolking dat sympathiseert met de Palestijnen te mobiliseren, daarmee de legitimiteit van een voortdurende revolutie te versterken, ook al ging daarmee het lijden van de Jemenieten door.

De enorme afstand tot Israël, 2000 kilometer (bijna net zo groot als de afstand tussen Nederland tot Zuid-Italië) vormde geen belemmering voor een militaire confrontatie met Israël, aangezien raketten en drones bijna dagelijks werden gebruikt.
Wat de beweging niet had verwacht was de grote sympathie en steun die ze kreeg van moslimgemeenschappen en Arabische samenlevingen die ook sympathiseren met Palestijnen. Dit heeft de ambities van de Houthi’s om een invloedrijke regionale macht te worden versterkt.

Met de terugkeer van de oorlog naar Gaza op 18 maart, zijn op dit moment alleen Israël, Amerika, Gaza en Jemen nog in de oorlogsarena. In dit krachtenveld vertegenwoordigen Israël en de VS het kwade, en Gaza en Jemen (met de Houthi’s) het goede in de Arabische opinies. Het versterkt de lokale en regionale betekenis van de Houthi’s.

De militaire operatie van de VS tegen de Houthi’s ontbeert een duidelijke strategische visie en effectieve coördinatie met lokale en regionale machten, waardoor de militaire impact beperkt is. Volgens verklaringen van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken zijn de aanvallen niet bedoeld om het Houthi-regime te veranderen of om in te grijpen in de Jemenitische oorlog, maar alleen om hun vermogen om de scheepvaart te verstoren te verzwakken, waardoor de groep de kans krijgt om hun aanvallen zonder echte dreiging voort te zetten.

De veerkracht van de Houthi’s heeft niet alleen te maken met opereren en verschuilen in het hun bekende bergachtige terrein, maar wordt ook ondersteund door de fouten van hun tegenstanders, van de corruptie van de internationaal erkende regering tot de sektarische retoriek en het falen van de milities om vooruitgang te boeken. Tegelijkertijd hebben de huidige Amerikaanse aanvallen de legitimiteit van de Houthi’s intern versterkt, omdat hun aanhangers ze zien als een agressie, terwijl de Jemenieten ze zien als een strijd die alleen maar meer lijden betekent.

Hoe reageert Zuid-Jemen?

De Jemenitische regering steunt de Palestijnse zaak via diplomatieke kanalen, overeenkomstig het gemeenschappelijke Arabische standpunt: ze heeft de aanvallen van de Houthi’s in de Rode Zee veroordeeld en omschreven als ‘zeepiraterij’ en een bedreiging voor de internationale scheepvaart.
Tegelijkertijd wordt de regering geconfronteerd met toenemende druk van de bevolking, vooral in gebieden onder regeringscontrole, waar de kritische houding ten opzichte van de Houthi’s en steun voor de Palestijnse zaak bekritiseerd wordt. Ook dit werkt in het voordeel van de Houthi’s, die steeds populairder worden onder de aanhang van hun lokale tegenstanders in eigen land.

De problemen en angsten van de bevolking

Jemen wordt geconfronteerd met een ongekende humanitaire crisis als gevolg van de langdurige oorlog en een economische blokkade, die heeft geleid tot de dood van tienduizenden mensen en de verspreiding van hongersnood en ziekten. Hoewel Jemenieten (net als de rest van de Arabische wereld) van oudsher sympathiseren met de Palestijnse zaak, zijn hun prioriteiten verschoven door het toenemen van hun eigen dagelijks lijden. Volgens het Wereldvoedselprogramma zijn drie op de vier Jemenieten afhankelijk van humanitaire hulp om te overleven, terwijl de rest in moeilijke omstandigheden leeft.

In deze realiteit dragen burgers de gevolgen van de politiek-militaire keuzes van de Houthi’s, die ondanks hun militaire dominantie geen echte politieke oplossingen hebben geboden om hun oorlogen te beëindigen. Elke militaire overwinning wordt gevolgd door een nieuwe escalatie en bredere politieke en militaire ambities. De bevolking verkeert echter in een permanente noodtoestand en elke eis om te leven of om mensenrechten te respecteren wordt gereduceerd tot verraad en  beantwoord met strenge repressie.

Op een ander niveau zijn de Jemenitische culturele intellectuelen duidelijk verdeeld. Aan de ene kant beschouwen sommigen de expliciete steun van de Houthi’s voor Palestina als een bewijs van hun betrokkenheid bij de grote Arabische doelen. Anderen geloven dat de Houthi’s de Palestijnse zaak uitbuiten om hun interne legitimiteit te vergroten en politieke winst te behalen, vooral in het licht van hun economische en sociale mislukkingen.

Eindelijk, na dagen van aanhoudende luchtaanvallen, vertelt mijn broer me dat deze vooral op militaire locaties terecht zijn gekomen. Er vallen burgerslachtoffers,  maar vergeleken met de Saudische en Emiratische bombardementen die het land jarenlang heeft doorstaan en die willekeurig en dodelijk waren, zijn de gevolgen vooralsnog relatief.

De grootste angst, vertelt mijn broer, is het dreigende schrikbeeld van hongersnood door economische sancties die nu vanaf april worden doorgevoerd door de regering Trump. Dat is het doembeeld voor 20 miljoen mensen in de door de Houthi’s gecontroleerde gebieden: bijna 80 procent van de totale Jemenitische bevolking.
“De dood door een Amerikaanse kogel of raket is beter te accepteren dan toekijken hoe je kind voor je ogen verhongert terwijl je hulpeloos bent”, verzucht mijn broer met gebroken stem.